Οι «επαναστάτες» του Λίβερπουλ ή η ιστορία μιας άγνωστης Μεγάλης Στοάς[1]

Εισαγωγή

Οι μελετητές της ιστορίας του Τεκτονισμού γνωρίζουν τέσσερεις Μεγάλες Στοές οι οποίες ανέπτυξαν τη δράση του στην Αγγλία μεταξύ των ετών 1717 και 1813. Η Μεγάλη Στοά της Αγγλίας (Grand Lodge of England) η οποία εγκαθιδρύθηκε το 1717, η «Αρχαία» Μεγάλη Στοά («Antient» Grand Lodge) η οποία ιδρύθηκε το 1751. Η Μεγάλη Στοά όλης της Αγγλίας στην Υόρκη (Grand Lodge of all England at York) η οποία ανέπτυξε σποραδική δράση από το 1725 μέχρι το 1730 και πάλι από το 1761 μέχρι το 1792, όταν τελικώς κατέρρευσε και διαλύθηκε. Τέλος, μια Μεγάλη Στοά με έδρα το Λονδίνο η οποία ανέλαβε την τεκτονική της υπόσταση από την  Μεγάλη Στοά της Υόρκης και υπό το όνομα Μεγάλη Στοά της Αγγλίας Νοτίως του Ποταμού Τρεντ (Grand Lodge of England South of the Trent) διατήρησε μια μάλλον επισφαλή ύπαρξη από το 1780 έως το 1790. Όμως, η ιστορία καταγράφει και μία πέμπτη Μεγάλη Στοά η οποία εμφανίζεται δέκα  χρόνια μετά την ένωση του 1813 υπό το όνομα «Μεγάλη Στοά των Ελευθέρων και Αποδεκτών Τεκτόνων συμφώνως προς τα Αρχαία Συντάγματα» με έδρα την πόλη Wigan της Επαρχίας Lancashire.

Αυτή έμεινε στην ιστορία ως Μεγάλη Στοά του Wigan και ουδεμία αναφορά υπήρχε στην τεκτονική βιβλιογραφία μέχρι το έτος 1918 όταν ο  Eustace S. Beesley έφερε στο φως το βιβλίο πρακτικών της Μεγάλης Στοάς από το οποίο αποδεικνύεται ότι η τεκτονική αυτή δύναμη υφίστατο και λειτουργούσε κανονικά από το 1823 έως το 1866, αλλά υπολειτουργούσε και για άλλα 50 χρόνια. Μάλιστα, το 1920 δημοσίευσε την ιστορία της Μεγάλης αυτής Στοάς, μαζί με ένα αντίγραφο του βιβλίου πρακτικών αυτής. 

Η δημιουργία

Στις 22 Δεκεμβρίου του 1823, μία ομάδα τεκτόνων συναντήθηκε στην Πλατεία Williamson στο Λίβερπουλ προκειμένου να (επαν)εγκαθιδρύσουν την λεγόμενη «Αρχαία» Μεγάλη Στοά (Antient Grand Lodge), ήτοι την γνωστότερη σε μας ως Μεγάλη Στοά των «Αρχαίων». Η συνάντηση έλαβε χώρα στο περίφημο Πανδοχείο Shakespeare και επικεφαλής της κίνησης ήταν ένας τοπικός ράφτης ονόματι Michael Alexander Gage της Στοάς υπ’ αριθμ. 31 του Λίβερπουλ[2]. Ο Michael Alexander Gage γεννήθηκε το 1788 στο Kings Lynn του Norfolk και μετακινήθηκε σε νεαρή ηλικία (το 1811) στο Liverpool εις άγραν επαγγελματικών ευκαιριών στο ταχέως αναπτυσσόμενο εκεί λιμάνι. Πριν είχε βρεθεί στη Σκωτία, όπου έγινε μέλος της Στοάς Montrose No 70, καθώς και της Patrick Kilwinning της Γλασκώβης.  Όταν εγκαταστάθηκε στο Liverpool  υιοθετήθηκε στη Στοά 31. Να σημειωθεί ότι ο Gage, πριν ακόμα ξεκινήσει τα μακρύ τεκτονικό του ταξίδι, είχε διατελέσει Σεβάσμιος στη γενέτειρα του το 1810 στη Philanthropic Lodge η οποία ανήκε στη Μεγάλη Στοά των «Αρχαίων».

Τεκτονικό δίπλωμα του Gage

Σκοπός της ομάδας που ουσιαστικά οργάνωσε ο Gage ήταν η έκφραση ευθείας αμφισβήτησης προς την κεντρική τεκτονική εξουσία του Λονδίνου και η αντίθεση στην επιβληθείσα «τυραννία» του Δούκα του Σάσσεξ, πρώτου Μεγάλου Διδασκάλου της Ηνωμένης (από δεκαετίας πλέον) Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας. Το σημείο της τριβής ήταν οι εισαχθείσες με την ένωση μεγάλες διοικητικές αλλαγές στη διακυβέρνηση των Στοών, αλλά και οι πολλές καινοτομίες στα τυπικά και λοιπά τελετουργικά ζητήματα οι οποίες δημιούργησαν ένα περιβάλλον -εν πολλοίς- ξένο με τα τεκτονικά ειωθότα πολλών παλαιών Στοών που ανήκαν στη Μεγάλη Στοά των «Αρχαίων». Επί παραδείγματι, οι «Αρχαίοι» εκτός από τους συνήθεις τρεις βαθμούς της συμβολικής Στοάς εξασκούσαν –κατ’ ουσίαν- και έναν τέταρτο βαθμό, αυτόν της Ιεράς Βασιλικής Αψίδας, ο οποίος για τους «Σύγχρονους» ήταν μάλλον πρόσθετο παράδοξο στον τρίτο βαθμό. Επίσης, διοικητικά οι «Αρχαίοι» συνήθιζαν να έχουν περιφερόμενους Χάρτες Λειτουργίας (travelling warrants), γεγονός το οποίο πρακτικά σήμαινε ότι μια Στοά μπορούσε να συνεδριάζει σε περισσότερους από έναν τόπους, ενώ ο Χάρτης μπορούσε να πωληθεί σε μια άλλη ομάδα τεκτόνων και έτσι η Στοά να αναβιώσει, ακόμα και αν ο αριθμός των μελών της είχε μειωθεί τόσο που κατ’ ουσίαν η Στοά ήταν αδρανής.

Πράγματι, από την εποχή της ένωσης των δύο Μεγάλων Στοών, υπήρχε μια ιδιαίτερη αναστάτωση στην Επαρχία του Lancashire και η κίνηση αυτή ήταν η ιστορικά νομοτελειακή κορύφωσή της[3]. Η αναστάτωση αυτή προερχόταν κυρίως από την πλευρά των μελών της πάλαι ποτέ Στοάς των «Αρχαίων» οι οποίοι, εν πολλοίς, δεν ήταν ευχαριστημένοι με τις αλλαγές στην εν γένει οργάνωση και τα τυπικά που υιοθετήθηκαν εξ αφορμής της ένωσης. Μάλιστα, λίγα χρόνια πριν στη Στοά Friendship 277 με έδρα το Oldham δημιουργήθηκε ρήγμα απόρροια των εκτενών αντιπαραθέσεων αδελφών, προερχόμενων από τις δύο μέχρι προ ολίγα έτη αντιμαχόμενες Μεγάλες Στοές, οι οποίοι ουδέποτε συμβιβάστηκαν με την ένωση του 1813. Η περίπτωση δεν ήταν η μόνη και πολλάκις απαιτήθηκε η παρέμβαση του Επαρχιακού Μεγάλου Διδασκάλου Francis Dukinfield Astley προκειμένου να γεφυρωθούν (πάντα προσωρινά) οι διαφορές. Προβλήματα είχαν δημιουργηθεί μεταξύ αδελφών και το 1819 σε Στοές του Λίβερπουλ όπως η Merchants Lodge, η Sea Captains Lodge, η Lodge of Harmony, και η Lodge No. 394 με έδρα το  Wigan. 

Η σφραγίδα της Μεγάλης Στοάς

Εκ των «στασιαστών» οι περισσότεροι ήταν έμποροι (κυρίως βαμβακιού και κάρβουνου), μέλη εμπορικών συλλόγων με έδρα το Wigan, το Warrington και το Ashton-in-Makerfield, αλλά με σημαντικές εμπορικές δραστηριότητες στο Λίβερπουλ. Ειδικά το Wigan (το οποίο ήταν και η κύρια βάση των δραστηριοτήτων των στασιαστών) ήταν μια πόλη στην ευρύτερη περιοχή του Μάντσεστερ της Επαρχίας Lancashire, που εκείνη την εποχή είχε πληθυσμό περίπου 50.000 κατοίκους. Οι περισσότεροι εξ αυτών ανήκαν σε τεκτονικές Στοές του Λίβερπουλ, πολλές εκ των οποίες αντιμετώπιζαν το πρόβλημα της στελέχωσης και την ενδεχόμενη αργία[4].

Οι προεργασία της ιδρύσεως της νέας Μεγάλης Στοάς ήταν βραχεία και παρά το γεγονός ότι βρήκε μια σημαντική απήχηση σε μέλη των Στοών του Λίβερπουλ δεν εξαπλώθηκε όπως ήταν επιθυμητό, αφού σύντομα όπως θα δούμε οι περίσσοτεροι εξ αυτών τελικώς επέστρεψαν στην ΗΜΣτΑ, αναγκαζόμενοι να ζητήσουν τη συγχώρεση της ίδιας Αρχής κατά της οποίας εναντιώθηκαν. Ένας, όμως, σημαντικός αριθμός, ο πυρήνας υπό τον Gage, διατήρησε την επαναστατική του προαίρεση και συνέταξε ένα κείμενο το οποίο ονομάστηκε «Η Μεγάλη Χάρτα της Τεκτονικής Ελευθερίας» (The Magna Charta of Masonic Freedom), σχηματίζοντας μια νέα Μεγάλη Στοά με το όνομα Μεγάλη Στοά των Ελεύθερων και Αποδεκτών Τεκτόνων της Αγγλίας κατά τα Αρχαία Συντάγματα, ευρύτερα γνωστή ως Μεγάλη Στοά του Wigan. Επρόκειτο για ένα ομολογουμένως τολμηρό κείμενο για τα τεκτονικά ειωθότα της εποχής, το οποία κατά βάση συνέταξε ο ίδιος ο Gage.

Δερμάτινη θήκη στην οποία φυλάσσεται ένα αντίγραφο

της Μεγάλης Χάρτας

Εκφράζει τις αντίθεση των επαναστατών προς την ένωση, αλλά και την ελπίδα τους για ένα ανεξάρτητο μέλλον. Δικαίως, όμως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι εκφράζει και την ίδια την προσωπικότητα του συντάκτη του, ο οποίος επιθυμούσε διακαώς να αναγνωριστεί ως ο εμπνευστής της κίνησης επαναφοράς του Τεκτονισμού των «Αρχαίων». Τη Μεγάλη Χάρτα υπέγραψαν το Νοέμβριο του 1821 34 εκπρόσωποι Στοών και εστάλη σε όλες τις Στοές της Αγγλίας[5]. Ξεχωρίζουν οι υπογραφές του Gage και του Broadhurst, οι οποίοι ήταν οι εκπρόσωποι της Στοάς υπ’ αριθμ. 74 και της Sincerity Lodge 486 (αμφοτέρων με έδρα το Wigan), καθώς και μελών της Mariners Lodge 466, της Ancient Union Lodge, της Sea Captains Lodge and της Merchants Lodge.

Αξίζει να αναφερθούμε στην προσωπικότητα του Broadhurst ο οποίος ήταν ωρολογοποιός στο επάγγελμα και ήρωας του Βασιλικού Ναυτικού, διακριθείς  κατά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Είχε διατελέσει Σεβάσμιος της Ancient Union Lodge το έτος 1821 και μαζί με άλλους δύο αδελφούς της Στοάς του, τους William Walker και Thomas Berry, είχαν υπογράψει τη Χάρτα. Όμως, ο James Broadhurst ήταν από τους πρώτους που επέστρεψαν στην ΗΜΣτΑ εντασσόμενος στο πλήρωμα της Merchants Lodge, παραμένοντας ενεργός μέχρι το 1826 όταν και ανέστειλε τις πληρωμές του και διεγράφη.

Όλες οι προσπάθειες εξεύρεσης μιας κατευναστικής λύσης, ιδίως από του επικεφαλής της Επαρχιακής Μεγάλης Στοάς, έπεσαν στο κενό και γρήγορα η κίνηση εξαπλώθηκε σε αρκετές από τις τοπικές Στοές. Οι στασιαστές συνέταξαν ένα πρώτο κείμενο το οποίο απέστειλαν στον Μεγάλο Διδάσκαλο, χωρίς να λάβουν απάντηση, γεγονός που πυροδότησε ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Η αλήθεια είναι ότι το κείμενο ήταν υπερβολικά ευθύ και εξέφραζε απτά την οργή των υπογραφόντων για ορισμένες πρακτικές των «Σύγχρονων» που επιβλήθηκαν, καθώς και για τους υιοθετηθέντες κανονισμούς της Βασιλικής Αψίδας που, κατά την άποψή τους, έρχονταν σε ευθεία αντίθεση με τα Οριοθέσια.

Περίζωμα Μεγάλου Αξιωματικού

Ακολούθησε ένα κείμενο παραπόνων  για τη στάση του Επαρχιακού Μεγάλου Διδασκάλου σε οξύ τόνο, γεγονός που αποδεικνύει την έλλειψη της οιασδήποτε ενδοτική διάθεση των στασιαστών. Στο κείμενο στηλίτευαν κυρίως την υιοθέτηση του νέου Βιβλίου των Συνταγμάτων και το μέγεθος των αρμοδιοτήτων που βάσει αυτού εξασκούσε ο Μέγας Διδάσκαλος και οι  ορισμένοι εξ αυτού Επαρχιακοί Μεγάλοι Διδάσκαλοι. Η HMΣτΑ, χωρίς να θέσει σε αργία τον Επαρχιακό ΜΔ, αμέσως έθεσε την Επαρχία υπό την ευθύνη του Μεγάλου Νομοφύλακα (Grand Registrar), ο οποίος διατήρησε την αρμοδιότητα αυτή επί τετραετία, διάστημα κατά το οποίο η Επαρχιακή δεν λειτούργησε. Η Στοά υπ’ αριθμ. 31 ετέθη σε αργία και τον Ιούνιο του 1822 διεγράφη από τα μητρώα της ΗΜΣτΑ. Ο Χάρτης της κατασχέθηκε. Όσον αφορά στους υπογράψαντες τη Χάρτα, μετά από μία περίοδο χάριτος που εδόθη κατά την οποία ορισμένοι επανέκαμψαν στη ΗΜΣτΑ, στις 5 Μαρτίου του 1823 απεβλήθησαν οριστικά από το Τάγμα. 

Ο σχηματισμός και η εγκαθίδρυση της νέας Μεγάλης Στοάς

Η εγκαθίδρυση της νέας Μεγάλης Στοάς από τους διαγραφέντες ήταν η άμεση αντίδραση της διαγραφής τους από τις τάξεις της Μεγάλης Στοάς. Οι συνεδρίες ελάμβαναν σχεδόν αποκλειστικά χώρα στο Wigan και στο Λίβερπουλ.  Ο Gage με την ίδρυση της Μεγάλης Στοάς ανέλαβε τη θέση του Αναπληρωτή Μεγάλου Διδασκάλου, ενώ ως Μεγάλος Διδάσκαλος εξελέγη ο George Woodcock, μέλος της Friendly Lodge No. 557. Ο   Woodcock είχε αναπτύξει από ετών φιλία με τον Gage και η αλήθεια είναι ότι συμβουλευόταν αυτόν επί παντός του επιστητού. Ο στόχος, ιδίως του Gage, ήταν η εξάπλωση της κίνησης σε όλη την Αγγλία και η αναβίωση της Μεγάλης Στοάς των «Αρχαίων», γι’ αυτό και η κίνηση της ίδρυσης διαφημίστηκε σχετικώς με καταχώρηση σε τέσσερεις εκ των μεγαλύτερων εφημερίδων του Λονδίνου.

Ο Woodcock παραιτήθηκε από τη θέση του το 1827, αλλά παρέμεινε επικεφαλής της Στοάς του (Barnsley lodge) μέχρι το θάνατό του το 1842. Αυτή ήταν η μόνη Στοά από τη Yorkshire που συντάχθηκε με τους επαναστάτες και η οποία έφερε το προσωνύμιο «The Yorkshire Lodge of Ancient Masons».

Πέρα από τη προφανή συμβολή του στην ίδρυση της Μεγάλης Στοάς του Wigan, ο Gage είχε αφιερώσει το σύνολο της δραστηριότητάς του στον Τεκτονισμό. Αν και δεν ανέλαβε τη θέση του Μεγάλου Διδασκάλου, αλλά του Αναπληρωτού, μπορούμε να πούμε ότι όλες οι σημαίνουσες αποφάσεις άρχιζαν και τελείωναν σε αυτόν. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα διάσημα των Μεγάλων Αξιωματικών, τα οποία –σύμφωνα με την πρότασή του- έπρεπε να είναι από δέρμα αμνού με πορφυρές παρυφές και  χρυσά κρόσσια. Ο Gage ήταν τόσο αφοσιωμένος στην καθημερινότητά του στα τεκτονικά του καθήκοντα που παραμελούσε συστηματικά την εργασία του με αποτέλεσμα να πτωχεύσει το 1821, γεγονός που στιγμάτισε όχι μόνον τη προσωπικότητά του, αλλά και τις αποφάσεις του σε τεκτονικό επίπεδο. 

To τέλος

Ο Gage παρέμεινε στη Μεγάλη Στοά μέχρι τα μέσα του 1842 (είχε ήδη περιορίσει την τεκτονική του δραστηριότητα από το 1827 μολονότι επανεξελέγη στη θέση του Αναπληρωτή Μεγάλου Διδασκάλου το 1838), όταν και παραιτήθηκε, εκδηλώνοντας την διαφωνία, αλλά και τον θυμό μου, για το γεγονός ότι δεν εζητήθη η άποψή στην επαναρίθμηση των τότε υπαρχουσών Στοών και στη χορήγηση νέων Χαρτών Λειτουργίας. Τότε η Στοά του Gage η οποία διατηρούσε τον αριθμό 20 από της ιδρύσεως της Μεγάλης Στοάς του Wigan έλαβε τον αριθμό 2 (με την Sincerity να λαμβάνει τον αριθμό 1). Παρά την αποχώρηση του Gage η Μεγάλη Στοά δεν αποδιοργανώθηκε διοικητικά όπως πολλοί προέβλεψαν, αλλά αντιθέτως μάλλον «φύσηξε νέα πνοή» με την ανάληψη θέσεων από περισσότερους δραστήριους νέους ανθρώπους. Και αυτή όμως δεν έμελε να κρατήσει για πολύ.

Όπως είπαμε το βιβλίο πρακτικών της Μεγάλης Στοάς τελειώνει το 1866. Γνωρίζουμε όμως ότι αυτή επιβίωσε μέχρι το 1913 με τελευταίο Μεγάλο Διδάσκαλο τον John Mort ο οποίος υπηρέτησε το αξίωμά του από το 1886 μέχρι το 1913 όταν η εναπομείνασα Στοά Sincerity, επέστρεψε στην ΗΜΣτΑ.

Οι μοναδικές μαρτυρίες για τα τελευταία χρόνια που έχουμε στη διάθεση μας είναι από τον James Miller ο οποίος μυήθηκε στη Στοά  Sincerity το 1908 ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα, του παππού και του προπάππου του οι οποίοι ήταν μέλη της ίδιας Στοάς. Από αυτόν μαθαίνουμε πολλά για τη λειτουργία της Μεγάλης αυτής Στοάς, όπως επί παραδείγματι τη συνήθεια ο Μεγάλος Διδάσκαλος  να φέρει το περίζωμα της ΙΒΑ σε όλες τις τεκτονικές τελετές. Μαθαίνουμε επίσης ότι λειτουργούσε ο βαθμός του Ιππότη του Ναού.

Περίζωμα Διδασκάλου

Όσον αφορά τον τελευταίο Μεγάλο Διδάσκαλο, αυτός διαδέχθηκε τον Peter Seddon. Είχε μυηθεί το 1864 στη Στοά Sincerity και ανέλαβε τα καθήκοντά του το 1886. Γενικώς, επρόκειτο για μια μάλλον οικογενειακή Στοά με μέλη αδελφούς που είχαν και συγγενικές σχέσεις μεταξύ τους, οι δε δεσμοί αυτών ήταν ιδιαίτερα ισχυροί. Θα ήταν εύσχημος ο χαρακτηρισμός μια «τεκτονικής χρονοκάψουλας», ανθρώπων των οποίων η τεκτονική τους συνεύρεση ήταν απόλυτα ενταγμένη σε εάν πλαίσιο βαθύτερων οικογενειακών και κοινωνικών σχέσεων.

Η έδρα των Στοών και της Μεγάλης Στοάς ήταν σε διάφορα πανδοχεία της περιοχής, όπως το περίφημο Dog Inn στην Εμπορική Πλατεία του Wigan Market. Έτσι η Στοά Sincerity απέμεινε μόνη, ως ένα άλλο απολίθωμα της Μεγάλης Στοάς των «Αρχαίων» του 18ου αιώνα, χωρίς καμία διασύνδεση ή αναγνώριση από άλλες Στοές. Παρά όμως την απαγόρευση που υπήρχε περί της διεξαγωγής οιασδήποτε συζήτησης αναφορικά με τη ΗΜΣτΑ, ήδη από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα άρχισαν να ακούγονται φωνές για ένωση. Το θέμα όμως παρέμεινε στάσιμο, μέχρι που ένα απρόσμενο γεγονός άλλαξε την κατάσταση. Η μύηση ενός νέου μέλους το 1912 ήταν η αφορμή. Αυτός, μετά τη μύησή του, εδέχθη μια πρόσκληση από έναν φίλο του να επισκεφτεί τη δική του Στοά. Όμως, όταν αυτό έγινε, τελικώς δεν του επετράπη η είσοδος, με την αιτιολογία ότι ανήκε σε μη κανονική Στοά. Ο εν λόγω απέστειλε αμέσως μια οργισμένη επιστολή προς τη Στοά του, διαμαρτυρόμενος ότι έπεσε θύμα απάτης και επιφυλασσόμενος παντός νομίμου δικαιώματός. Το περιστατικό αυτό πραγματικά «ταρακούνησε» τα νερά της Στοάς Sincerity, της οποίας τα μέλη έβλεπαν το ζοφερό μέλλον και την ανάγκη να συμβιβαστούν με τις περιστάσεις. Σύντομα, κανονίστηκε μια συνάντηση μεταξύ αξιωματούχων της ΗΜΣτΑ και μελών της Στοάς Sincerity, ενώ ο J. D. Murrey από την Επαρχιακή Μεγάλη Στοά επισκέφτηκε τη Στοά και έμεινε ικανοποιημένος από το επίπεδο των εργασιών. Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Αποφασίστηκε να διατηρήσει η Στοά το διακριτικό της όνομα, αλλά ο αριθμός της έπρεπε να αλλάξει, όχι στο αρχικό 486 το οποίο είχε πριν τη διάσπαση, αλλά θα ελάμβανε τον νέο αριθμό 3677. Ο Ιδρυτικός της Χάρτης έπρεπε να παραδοθεί στην ΗΜΣτΑ και νέα ημερομηνία εγκαθίδρυσης ορίστηκε η 26 Σεπτεμβρίου 1913. Όλοι οι αδελφοί της Στοάς θα έπρεπε να μυηθούν εκ νέου στους τρεις συμβολικούς βαθμούς σε μία τελετή που εν πολλοίς θύμιζε την προς της Ενώσεως πρακτική όταν ένας τέκτων από την «Αρχαία» Στοά γινόταν μέλος μιας Στοάς των «Συγχρόνων». Ο Miller περιγράφει τα συναισθήματά του για την ένταξη στην ΗΜΣτΑ και μνημονεύει «τα φαντάσματα των παλαιών αδελφών της επαναστατικής Στοάς που ακόμα περιφέρονται ανάμεσα μας».

Περίζωμα Βασιλικής Αψίδας

Αυτή ήταν η τελευταία πράξη μιας πράξης που κράτησε 90 χρόνια και ήταν η τελευταία ζωντανή ανάμνηση της Μεγάλης Στοάς των Αρχαίων. Είχαν ήδη περάσει 90 χρόνια από τη μέρα που ο Michael Alexander Gage προήδρευσε για πρώτη φορά στο Πανδοχείο Shakespeare στο Liverpool. 

Επιμύθιο

Η δημιουργία της μικρής αυτής Μεγάλης Στοάς αξίζει όμως να καταγραφεί η κίνηση ως μία μοναδική τεκτονική προσπάθεια η οποία διατηρήθηκε επί έναν σχεδόν αιώνα και μαζί της έσβησε κάθε απομεινάρι του Τεκτονισμού της Μεγάλης Στοάς των «Αρχαίων», αλλά και άλλων μικρών τεκτονικών σχημάτων με αξιόλογη παράδοση, όπως ήταν η Μεγάλη Στοά της Υόρκης. Πολλοί αξιόλογοι και αφοσιωμένοι τέκτονες, χωρίς αστικές περγαμηνές και κοινωνικές δεξιότητες, υπηρέτησαν τη Μεγάλη αυτή Στοά, σε μία περίοδο που η ανάδειξη μελών της μεσαίας τάξης σε ηγέτιδες θέσεις του Τεκτονισμού ήταν μάλλον απαγορευμένη (όλα σχεδόν τα επιφανή μέλη της ΗΜΣτΑ προέρχονταν από την αριστοκρατία και την Βασιλική οικογένεια). Το παράδειγμα του Gage είναι ίσως το πιο απτό.

Αξίζει να σημειωθεί και τούτο: παρά το γεγονός ότι η Μεγάλη Στοά του Wigan ουσιαστικά επεχείρησε να αναβιώσει το τεκτονικό παράδειγμα των «Αρχαίων», ουδέποτε είχε την αίγλη μια ευρέως εξαπλωθείσης μεγάλης δύναμης, όπως ήταν άλλωστε η αρχική επιδίωξη των ιδρυτών της. Έμεινε στα στενά όρια της νοτιοδυτικής βιομηχανικής Αγγλίας, ασκώντας τη δραστηριότητά της στα στενά εδαφικά πλαίσια πέριξ του Liverpool αρχικά και εν συνεχεία του μικρού Wigan. Αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι καταδεικνύει την μονοκρατορία της ΗΜΣτΑ ακόμα και στην πρώτη περίοδο μετά την ένωση, όταν οι αντιθέσεις ήταν ακόμα νωπές και οι διαμάχες ζώσες. Αυτή η μονοκρατορία παγιώθηκε τα επόμενα χρόνια, αφήνοντας βεβαίως ένα στενό –πλην όμως αρκετά σημαντικό- πεδίο υιοθέτησης μικρών ρευμάτων τεκτονικής ιδιοτυπίας στους κόλπους της, χωρίς όμως αξιόλογη έκφραση μιας  γενικότερης ανάγκης τεκτονικής διαφορετικότητας. 


1 Προδημοσίευση τμήματος του ομότιτλου άρθρου, το οποίο θα δημοσιευτεί στο περιοδικό «Διαβήτης», τεύχος 36,  Ιανουαρίου 2017. 

2 Η Στοά 31 του Gage ήταν η αρχαιότερη και πλέον σεβάσμια μεταξύ των Στοών του Λίβερπουλ, έχοντας τον αριθμό 20 προ της Ενώσεως. Ο Χάρτης Λειτουργίας της χρονολογείτο από το 1753, έφερε δε πριν το 1813 τον αριθμό 20. Η αλλαγή αυτή στον αριθμό είχε ιδιαιτέρως ενοχλήσει τα μέλη της Στοάς, αφού θεωρήθηκε ως υποβιβασμός και πλήγμα στην αίγλη της. Προς τούτοις, μετά την ίδρυση της Μεγάλης Στοάς του Wigan έλαβε εκ νέου τον αριθμό 20. 
3 Σε μία συνάντηση της Επαρχιακής Μεγάλης Στοάς στο Manchester τον Οκτώβριο του 1818, ελήφθη η απόφαση ότι όποιας Στοάς ο αριθμός των μελών είχε μειωθεί σε λιγότερο από επτά θα αφαιρείτο αυτόματα ο Χάρτης Λειτουργίας και θα εθεωρείτο αντικανονική. Στην απόφαση αυτή αντιτάχθηκε ο Gage και άλλοι αδελφοί αφού πολλές Στοές του Λίβερπουλ, κυρίως προερχόμενες από τη Μεγάλη Στοά των Αρχαίων, όπως επί παραδείγματι η ιστορική Ancient Union Lodge No. 348 δεν είχαν περισσότερα από 10 μέλη εκείνη την εποχή. 
4 Πολλές στοές ιδίως της Επαρχίας του Lancashire είχαν υποστεί σοβαρό πλήγμα στον αριθμό των μελών τους λόγω της ψήφισης το 1799 του Νόμου περί Παρανόμων Σωματείων. Μάλιστα η πρόθεση της Κυβέρνησης του Πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας William Pitt του Νεότερου ήταν να θεωρηθεί και ο Τεκτονισμός ως μυστική εταιρία και να τεθεί εκτός νόμου. Όμως χάρη στην παρέμβαση του Κόμητος του Moira και άλλων σημαντικών προσωπικοτήτων και των δύο Μεγάλων Στοών είχε ως αποτέλεσμα την εξαίρεση των Τεκτονικών Στοών από τις σχετικές διατάξεις. 
5 Οι 34 αδελφοί που υπέγραψαν το κείμενο αμέσως απεβλήθησαν από την ΗΜΣτΑ, ενώ η Στοά 31 του Gage διεγράφη από τα μητρώα. Η κίνηση αυτή δημιούργησε έντονες αντιδράσεις στους αδελφούς του Λίβερπουλ. Μάλιστα η εδρεύουσα στην πόλη Captain's Lodge 140 απείλησε ότι ένα δεν αρθεί η διαγραφή θα αποσχιστεί από την ΗΜΣτΑ, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη διαγραφή και το 65 μελών της.

Βιβλιογραφία 
*Beesley, E.B., The History of the Wigan Grand Lodge, Manchester Association for Masonic Research, 1920.

*Harrison, D., Freemasonry, industry and charity: the local community and the working man, (Journal of the Institute for Volunteering Research, Vol. 5, No.1., 2002).
*Harrison D., The Genesis of Freemasonry, (Hersham: Lewis Masonic, 2009).
*Harrison D., Belton J., Society in Flux,  Researching British Freemasonry 1717-2017: The Journal for the Centre of Research into Freemasonry and Fraternalism, Vol. 3, (Sheffield: University of Sheffield, 2010), 71-99.
*Seemungal L.A., The Edinburgh Rebellion 1808-1813, AQC, Vol. 86, (York: Ben Johnson & Co. Ltd.,1973), 322-325.
*Sandbach R.S.E., Priest and Freemason: The Life of George Oliver, (Northamptonshire: The Aquarian Press, 1988), 99.
*Read W., The Spurious Lodge 26 and Chapter at Barnsley, AQC, Vol. 90
*Miller J., Reminiscences of an Unrecognised Lodge, namely Old Sincerity Lodge No. 486 .

---

Μαργαρίτα Ματθίλδη Αλβάνα - Μηνιάτη

Η Μαργαρίτα Mατθίλδη Αλβάνα γεννήθηκε στην Κέρκυρα. 'Ηταν κόρη του Δημητρίου Αλβάνα και της Αικατερίνης Παλατιανού. Σε παιδική ηλικία υιοθετήθηκε από την αδερφή της μητέρας της και τον σύζυγό της Σερ Φρέντερικ Άνταμ, φιλέλληνα αρμοστή των Ιόνιων Νησιών από τη Σκωτία. Πέρασε τα παιδικά της χρόνια στην Κέρκυρα και στη συνέχεια στο Μαντράς της Ινδίας, όπου ο θετός της πατέρας είχε διοριστεί διοικητής. Το 1844 παντρεύτηκε στη Ρώμη τον Κεφαλλονίτη ζωγράφο Γεώργιο Μηνιάτη, με τον οποίο απέκτησε δύο κόρες την Ελένη, της οποίας ο θάνατος σε παιδική ηλικία σφράγισε τη μετέπειτα ζωή της Μηνιάτη, και την Ασπασία, που ασχολήθηκε με τη ζωγραφική.

Ταξίδεψε με το σύζυγό της στην Ευρώπη και το 1846 εγκαταστάθηκε στη Φλωρεντία, όπου μπήκε στους καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους και εντατικοποίησε την ενασχόλησή της με τα γράμματα. Στο σπίτι της συγκεντρώνονταν προσωπικότητες της εποχής, όπως οι Εντουάρντ Συρέ, Πασκάλε Βιλλάρι, Ζυλ Ντυπρέ, Τζιουζέππε Τζούστι και άλλοι, με τους οποίους η Μαργαρίτα συνδέθηκε με πνευματικούς δεσμούς και για τους οποίους υπήρξε πηγή έμπνευσης.

Από το 1860 άρχισε να συνεργάζεται με ιταλικές εφημερίδες και περιοδικά, ενώ από το 1857 ήταν συνεργάτις της εφημερίδας του Λονδίνου "Ημερήσια Νέα". Το 1866 δημοσίευσε μια μελέτη για το έργο του Δάντη και ακολούθησε το 1869 η μελέτη της Ιστορικαί σκιαγραφίαι των πνευματικών και καλλιτεχνικών σχέσεων της Ιταλίας με την Βυζαντινήν αυτοκρατορίαν, που εκδόθηκε στην αγγλική γλώσσα το 1876 στο Λονδίνο. Το 1875 δημοσίευσε τη μονογραφία "Το θέατρον του Μπαϋρόυτ και η μουσική αναμόρφωσις του Ριχάρδου Βάγκνερ" στη γαλλόφωνη αθηναϊκή εφημερίδα Ελληνική Ανεξαρτησία και λίγο αργότερα εξέδωσε τη μελέτη "Η ζωή και το έργον του Κορρεγίου", για την οποία αναγορεύτηκε Πολίτις της πόλεως Κορρεγίου το 1882. Το τελευταίο έργο της ήταν η μελέτη "Αικατερίνη της Σιέννας".

Με το σύνολο του έργου της η Μαργαρίτα Αλβάνα Μηνιάτη αναδείχτηκε ως μια από τις σημαντικότερες λόγιες της εποχής της σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Πέθανε στο Λιβόρνο και η σορός της μεταφέρθηκε στη Φλωρεντία.

Είχε λάβει ιδιαίτερη εσωτερική παιδεία γεγονός που καταδεικνύεται σε όλα της τα έργα, ο δε Εδουάρδος Συρέ (Édouard Schuré) αφιέρωσε σε αυτήν την περίφημη πραγματεία του "Οι Μεγάλοι Μύσται" ("Les Grands Initiés").

Αξίζει να μελετηθεί η σχέση Μηνιάτη - Συρέ και η επίδραση στο έργο του δευτέρου και ειδικά στην έμπνευση και συγγραφή της πραγματείας περί των Μεγάλων Μυστών. Οι «Μεγάλοι Μύστες», βιβλίο που ενέπνευσε πολλές γενιές αναγνωστών, είναι προϊόν της ώριμης συγγραφικής περιόδου του Συρέ, κατά την οποία προσπάθησε να επιδείξει τη βασική ενότητα πίσω από όλες τις ανώτερες θρησκείες. Θρησκείες που λειτουργούν ως μέσα αποκάλυψης του ενός θείου κόσμου, μέσω της ψυχής των προφητών τους. Στην πραγματικότητα, πηγή έμπνευσης για το συγκεκριμένο έργο, όπως και τα Ιερά της Ανατολής και η Θεία Εξέλιξη, υπήρξε η γνωριμία του με τη Μηνιάτη, η οποία τον ώθησε να μελετήσει τα προβλήματα της ανθρώπινης φύσης, της μοίρας και της μεταθανάτιας ζωής.

Νους επιστημονικά εκπαιδευμένος στο Πανεπιστήμιο της γενέτειράς του, το Στρασβούργο, προσπάθησε να συνδυάσει τις πνευματικές του ενοράσεις με την επιστήμη και σε πολλές περιπτώσεις οι αναπλάσεις των γεγονότων και των τόπων υποδεικνύουν με καταπληκτική σαφήνεια ιστορικά τεκμηριωμένες, μετά το θάνατό του, μαρτυρίες. Όμως, η δύναμη του παρόντος έργου δεν βρίσκεται στις τεχνικές του λεπτομέρειες, αλλά στο γεγονός ότι ο Συρέ κατόρθωσε να αγγίξει ένα μέρος της λάμψης της παγκόσμιας πνευματικής εσωτερικής κληρονομιάς.

Ο καλός φίλος και έγκριτος ιστορικός Φώτης Παπαθανασίου μου είχε πει πριν από καιρό ότι σύμφωνα με τον επιφανέστατο μελετητή Σπύρο Τσιλιμπάρη, η Μηνιάτη υπαγόρευσε στον Συρέ τους Μεγάλους Μύστες. Αλλά και ακόμη περισσότερο το βιβλίο του "Τα Ιερά της Ανατολικής Μεσογείου. Το δε βιβλίο του "Η Γένεση της Τραγωδίας και η Επίδρασις των Ελευσινίων Μυστηρίων", αποτελεί κλειδί για την κατανόηση του έργου του Ρ.Βάγκνερ.

Βιβλιογραφία:
• Ασώπιος Ειρηναίος, «Μαργαρίτα Αλβάνα Μηνιάτη», Αττικό Ημερολόγιο, 1888.
• Κόκκινος Διον., «Αλβάνα (Μαργαρίτα Ματθίλδη Αλβάνα Μηνιάτη)», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα, Πυρσός, 1927.
• Εδουάρδος Συρέ και Μαργαρίτα Αλβάνα – Μηνιάτη», Νέα Εστία, ετ.Γ΄, 15/7/1929, αρ.62, 559-561.
• Ταρσούλη Αθηνά, Μαργαρίτα Αλβάνα – Μηνιάτη· Η ζωή της και το έργο της, Αθήνα, Πυρσός, 1935.

Περί των Χειρογράφων Francken

Ουδείς αμφισβητεί ιστορικά τα γεγονότα που οδήγησαν στη γένεση του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου το 1801 στο Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας. Ομοίως, ουδείς δύναται να αμφισβητήσει ποιοι ήταν οι ιδρυτές του νέου αυτού Τεκτονικού τύπου, o οποίος ταχέως εξαπλώθηκε σε αμφότερα τα ημισφαίρια. Δεν ισχύει όμως το ίδιο και για τους γεννήτορες του Α.Α.Σ.Τ., για τους οποίους –παρά τις τόσες επίμοχθες μελέτες– συνεχίζει να υφίσταται μια μάλλον «ομιχλώδης γενεαλογία». Μια αξιόλογη προσπάθεια για την γνωσιολογική προσέγγιση του καλούμενου «Τύπου της Τελειοποιήσεως» ή «Τύπου του Morin» ή, ακόμα ορθότερα «Tύπου του Βασιλικού Μυστικού» («Order of the Royal Secret») περνά μέσα από την βιογραφία του Ηenry Andrew Francken και των περίφημων χειρογράφων του. Στα ήδη τέσσερα σωζόμενα (χωρίς να αποκλείεται η μελλοντική εξεύρεση και άλλων) χειρόγραφα η ιστορική έρευνα οφείλει να συμπεριλάβει και ένα ακόμα, το οποίο είναι γνωστό ως «Χειρόγραφο του Αγίου Δομίνικου» («Santo Domingo Manuscript»), το οποίο ορθώς πρέπει να θεωρηθεί ότι είναι χρονικά προγενέστερο όλων των Χειρογράφων Francken. Ίσως, πρόκειται για ένα από τα κείμενα από τα οποία αντεγράφη το πρωτότυπο (master) τo οποίo χρησιμοποίησε ο Francken για να συνθέσει τα χειρόγραφά του.

Ο Francken μετά τον θάνατο του Morin και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1780 συνέχισε να αναπτύσσει τον Τύπο και να διορίζει Μεγάλους Επιθεωρητές. Πάντως, πριν από τον θάνατό του, το έτος 1795, η κατάσταση με τους ανώτερους βαθμούς στις Δυτικές Ινδίες και τη Βόρεια Αμερική ήταν μάλλον χαοτική, αφού υπάρχει σημαντική έλλειψη κύριας οργανωτικής δομής. Πάντως, η καταγραφή του Τύπου στα χειρόγραφα από τον Francken ασφαλώς πρέπει να θεωρηθεί ως επιβοηθητική της ανάπτυξης του νέου Τύπου.Σε όλα τα ζητήματα που γεννώνται αναφορικά με την καταγωγή των Χειρογράφων του Henry Andrew Francken εμφιλοχωρεί η εξαιρετικά λογική ερώτηση: ήταν τα χειρόγραφα η αποτύπωση ενός πρωτότυπου έργου που εμπνεύστηκε ο Morin (και ενδεχομένως τον συνέδραμε ο Francken) ή αποτελούν μια μετεγγραφή και ενδεχομένως πρωτογενή μετάφραση από την γαλλική προϋπαρχόντων τυπικών; Μάλιστα, σημαντικοί Γάλλοι ιστορικοί έχουν ευθέως θέσει το ερώτημα εάν το Χειρόγραφο του Αγίου Δομίνικου είναι το πρωτότυπο έγγραφο από το οποίο προέκυψαν εκ μετεγγραφής τα χειρόγραφα του Francken. 

Στο κείμενο που ακολουθεί εξετάζεται η βασική ιστορική προέλευση και δομή των Χειρογράφων αυτών. Είναι εξαιρετικά πιθανό τα επόμενα χρόνια να ανευρεθούν και άλλα χειρόγραφα συντεταγμένα από τη γραφίδα του Henry Andrew Francken, ατάκτως ευρισκόμενα ήμη καταγεγραμμένα στα αρχεία κάποιας δημόσιας ή ιδιωτικής βιβλιοθήκης ή, ακόμα, και κρυμμένα, όπως ανέφερε πρόσφατα χαρακτηριστικά ο Brent–Morris, σε «κάποια μικρήσχολική ή ενοριακή βιβλιοθήκη του Άγιου Δομίνικου ή της Αϊτής». Το μόνον σίγουρο είναι ότι η συγκριτική επισκόπηση των χειρογράφων έχει πολλές πτυχές να αναδείξει προς όφελος της ιστορικής έρευνας του Αρχαίου και Αποδεδεγμένου Σκωτικού Τύπου.

Διαβάστε περισσότερα, ακολουθώντας τον σύνδεσμο: Περί των Χειρογράφων Francken

STIBIUM

Πρώτη δημοσίευση περιοδικό ΕΡΕΔΩΜ, 4, Δεκέμβριος 2015

Εισαγωγή 

H εισιτήριος λέξις στον 28ο βαθμό του Ιππότου του Ηλίου είναι Stibium, το οποίο – αν και δεν εξηγείται στο ίδιο το κείμενο του τυπικού- σημαίνει αντιμόνιο.

Tο χημικό στοιχείο αντιμόνιο είναι στοιχείο της πέμπτης ομάδας του περιοδικού συστήματος με σύμβολο Sb (προερχόμενο προφανώς από τη λατινική λέξη stibium). Έχει ατομικό αριθμό 51 και ατομική μάζα 121,75 . Είναι εύθρυπτο μέταλλο, λευκού - γαλαζωπού χρώματος, με μεταλλική στιλπνότητα. Έχει θερμοκρασία τήξης 631 C° και θερμοκρασία βρασμού 1750 C°, ενώ έχει πυκνότητα 6,684 gr/cm3. Δεν επηρεάζεται από τον αέρα σε συνθήκες περιβάλλοντος, ενώ καίγεται παράγοντας φως και λευκό καπνό Sb2O3. Δεν είναι καλός αγωγός της θερμότητας και του ηλεκτρισμού. Έχει 2 σταθερά (121Sb και 123Sb) και 10 ραδιενεργά ισότοπα.

Οι ενώσεις του είναι τοξικές, λιγότερο όμως από τις αντίστοιχες ενώσεις του αρσενικού[1]. Μικρές ποσότητες ενώσεων του αντιμονίου προκαλούν εμετό, ιδιότητα γνωστή από τους αρχαίους χρόνους και το τρυγικό καλιοαντιμονύλιο (υδατοδιαλυτό σύμπλοκο τρυγικό άλας K-Sb) ονομάζεται «εμετική τρυγία»[2] ή «ταρταρικό αντιμόνιο» (antimonium tartaricum). Πασίγνωστο είναι το σφαιρίδιο αντιμονίου, που οι αρχαίοι Ρωμαίοι άφηναν σε ένα ποτήρι με κρασί για να προκύψει ένα εμετικό ποτό (σχηματιζόταν το σύμπλοκο τρυγικών-αντιμονίου), ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν τη συμμετοχή τους στα συμπόσια.

Η λήψη αντιμονίου μπορεί να οδηγήσει σε δηλητηρίαση. Η δηλητηρίαση αντιμονίου είναι παρόμοια με τη δηλητηρίαση με αρσενικό, μολονότι η τοξικότητα του αντιμονίου είναι κατά πολύ χαμηλότερη από εκείνη του αρσενικού. Η πιο σοβαρή επίπτωση της οξείας δηλητηρίασης αντιμονίου είναι η καρδιοτοξικότητα με αποτέλεσμα μυοκαρδίτιδα. Σε μικρές δόσεις, το αντιμόνιο προκαλεί πονοκεφάλους, ζάλη και κατάθλιψη. Σε μεγαλύτερες δόσεις, όπως σε παρατεταμένη επαφή με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει δερματίτιδα ή να βλάψει τα νεφρά και το συκώτι. Στις μέρες μας υπάρχουν λίγες βιολογικές ή ιατρικές εφαρμογές για το αντιμόνιο. Οι αγωγές που περιέχουν αντιμόνιο είναι γνωστές ως antimonials και χρησιμοποιούνται ως εμετικά.

Αρχαιότητα και Μεσαίωνας 

Το αντιμόνιο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα. Η ένωση Sb2S3 είναι γνωστή ως στίμμι ή στίβι και αναφέρεται από τον Πεδάνιο Διοσκουρίδη.[3] Μάλιστα, ήταν γνωστό ότι η παρουσία του αντιμονίου σε μικρή αναλογία σε διάφορα μαλακά μέταλλα (επί παραδείγματι στο μόλυβδο), αυξάνει σημαντικά τη σκληρότητά τους. Το τριθειούχο αντιμόνιο (Sb2S3) αναγνωρίστηκε ήδη από περί το 3.100 π.Χ. στην Προδυναστική Αίγυπτο ως καλλυντικό ματιών. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Pliny the Elder) περιέγραψε διάφορους τρόπους παραγωγής τριθειούχου αντιμονίου για ιατρικούς σκοπούς, στo μνημειώδες έργο του «Φυσική Ιστορία». Ο Πλίνιος διέκρινε δυο μορφές αντιμονίου, μια μορφή «αρσενικού» και μία «θηλυκού». Πιθανότατα εννοούσε το τριθειούχο αντιμόνιο ως «αρσενικό» αντιμόνιο, ενώ το φυσικό μεταλλικό αντιμόνιο (ως υπερέχον, βαρύτερο και λιγότερο εύθραυστο) θεωρούσε «θηλυκό» αντιμόνιο]. Ο Διοσκουρίδης ανέφερε ότι το τριθειούχο αντιμόνιο μπορούσε να ψηθεί αν θερμανθεί με (θερμό) ρεύμα αέρα. Η διεργασία που αναφέρει θεωρείται ότι παρήγαγε μεταλλικό αντιμόνιο.

Η πρώτη ευρωπαϊκή περιγραφή μιας διαδικασίας απομόνωσης του αντιμονίου βρίσκεται στο βιβλίο «De la pirotechnia» του 1540 το οποίο συνέγραψε ο Vannoccio Biringuccio και το οποίο προηγείται του διασημότερου βιβλίου του 1556 του Georgious Agricola με τίτλο «De re metallica». Λόγω του βιβλίου αυτού έχει εσφαλμένα αποδοθεί στον Agricola η ανακάλυψη του μεταλλικού αντιμονίου. Δεν πρέπει να λησμονούμε και το σπουδαίο έργο «Currus Triumphalis Antimonii», ήτοι «Το θριαμβώδες άρμα του αντιμονίου» το οποίο περιγράφει την παρασκευή του μεταλλικού αντιμόνιου δημοσιεύτηκε στη Γερμανία το 1604.

 

Το καθαρό αντιμόνιο ήταν γνωστό στον περίφημο άραβα Jabir ibn Hayyan από τον 8ο αιώνα. Υπάρχει μια διαφωνία με τον μεταφραστή Marcellin Berthelot ο οποίος δηλώνει ότι το αντιμόνιο δεν εμφανίζεται πουθενά στα βιβλία του Jabir, αλλά άλλοι ισχυρίζονται ότι ο Berthelot μετέφρασε μόνο μερικά από τα λιγότερο σημαντικά βιβλία, ενώ τα πιο ενδιαφέροντα (μερικά από τα οποία περιγράφουν το αντιμόνιο) δεν έχουν μεταφραστεί ακόμα, και το περιεχόμενο τους είναι τελείως άγνωστο.

Η παρουσία καθαρού αντιμόνιου στο φλοίο της Γης αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Σουηδό γεωλόγο - μηχανικό Anton von Swab το 1783.[4] Παραδοσιακή χρήση του αντιμονίου υπήρξε για αιώνες η κατασκευή κράματος τυπογραφικών στοιχείων (55% Pb + 30% Sb + 15% Sn). Η χρόνια δηλητηρίαση από αντιμόνιο ήταν η επαγγελματική νόσος των τυπογράφων. Σήμερα, η τυπογραφία πραγματοποιείται αποκλειστικά με ηλεκτρονικά μέσα.

Eτυμολογία και παρετυμολογία

Στην Αρχαία Αίγυπτο οι Αιγύπτιες αρέσκονταν πολύ στο να βάφουν τα μάτια τους. Στα αιγυπτιακά, αυτή η σκόνη με την οποία βάφονταν ήταν σκόνη θειούχου αντιμονίου και ονομαζόταν στιμ, και από εκεί πέρασε στα αρχαία ελληνικά ως στίμμι ή στίβι. Η λέξη έχει αρκετές εμφανίσεις στη γραμματεία' για παράδειγμα, στη μετάφραση των εβδομήκοντα της Βίβλου, στον Εζεκιήλ (23:40) διαβάζουμε για μια γυναίκα η οποία μόλις έβλεπε από μακριά να έρχονται άντρες λουζόταν και έβαφε τα μάτια της' εκεί χρησιμοποιείται το ρήμα στιβίζομαι. Μάλιστα, το στίμμι ή στίβι το είπαν και πλατυόφθαλμον, επειδή κάνει τα μάτια να φαίνονται πιο μεγάλα. Αυτό το στίβι το δανείστηκαν οι Ρωμαίοι ως stibium, και η λατινική ονομασία έδωσε και το σύμβολο του αντιμονίου (Sb). Η λέξη, όμως, έχει περάσει από περισσότερους από δύο δανεισμούς. Το λατινικό stibium ή το ελληνικό στίμμι το δανείζονται οι άραβες ως αλ-ιτμίντ (στα αραβικά το αρχικό στ δεν είναι ανεκτό), έτσι η λέξη αλλάζει περισσότερο απ’ όσο θα ανέμενε κάποιος. Από εκεί, τέταρτος δανεισμός, ξαναπερνάει στα λατινικά των αλχημιστών ως athimodium, που δεν ετυμολογεί κατ’ αρχάς τίποτε, τελικά όμως γίνεται atimodium, atimonium, antimonium. Έτσι, από τα ιταλικά, antimonio (πέμπτος πλέον δανεισμός) έχουμε το νεοελληνικό αντιμόνιο (αλλά και «αντεμόνιον» σε μεσαιωνικά αλχημιστικά κείμενα).

Αν και η λέξη δεν έχει ετυμολογική διαφάνεια, επειδή δε το anti- παραπέμπει αλλού, καλόν είναι να δούμε την καταγωγή παρετυμολογικά. Έτσι, στα γαλλικά το αντιμόνιο λέγεται antimoine και μια πολύ γνωστή παρετυμολόγηση υποστηρίζει ότι προέρχεται από το anti και τη λέξη moine που σημαίνει μοναχός, καλόγερος. Να κάνουμε εδώ μιαν ετυμολογική παρένθεση και να πούμε ότι το γαλλικό moine όπως και το αγγλικό monk (και οι αντίστοιχες ιταλικές, ισπανικές, γερμανικές λέξεις) προέρχονται από το ελληνικό μοναχός, μέσω βεβαίως του λατινικού monachus.

Υποτίθεται λοιπόν πως κάποιοι καλόγεροι σ’ ένα μοναστήρι έβαλαν αντιμόνιο κατά λάθος στο κρασί τους ή ίσως χρησιμοποίησαν μεταλλική κανάτα από κάποιο κράμα του αντιμονίου, με αποτέλεσμα να πεθάνουν όλοι και έτσι πήρε το όνομά του το μέταλλο ως δήθεν «αντικαλογερικό». Φυσικά η ιστορία είναι φανταστική, υπάρχει όμως και άλλη παρετυμολογία, ότι προέρχεται από τα ελληνικά (αντί + μόνος), επειδή το αντιμόνιο δεν αρέσκεται να εμφανίζεται ελεύθερο ( μόνο του) αλλά πάντοτε ενωμένο με άλλα στοιχεία.

Να σημειωθεί ότι αυτή η σκόνη των ματιών, το αιγυπτιακό στιμ (ή ελληνικό στίμμι), στα εβραϊκά λεγόταν «καχάλ» και κάπως έτσι πέρασε και στις υπόλοιπες σημιτικές γλώσσες. Για τον λόγο αυτό στα αραβικά al-kuhl ονομάστηκε η σκόνη του αντιμονίου, η οποία όσο πιο λεπτόκοκκη ήταν τόσο πιο περιζήτητη εθεωρείτο ως βαφή. Από εκεί προέρχεται και η λέξη αλκοόλ. Πώς φτάσαμε, όμως, από μια λεπτή καλλυντική σκόνη στα οινοπνευματώδη ποτά; Αν και η απόσταση φαίνεται μεγάλη, γεφυρώθηκε στα εργαστήρια των αλχημιστών. Στα ισπανο-αραβικά, al-kuhul ήταν (και είναι ακόμα) η λεπτή σκόνη αντιμονίου και έτσι περνάει και στα λατινικά των αλχημιστών ως alcohol περί το 1300. Για να καθαρίσουν το αντιμόνιο από ακαθαρσίες και να γίνει λεπτόκοκκη η σκόνη, οι αλχημιστές χρησιμοποιούσαν την εξάχνωση (η διαδικασία κατά την οποία ένα στερεό μεταβαίνει απευθείας από τη στερεά κατάσταση στην αέρια και αμέσως μετά ψύχεται και αποτίθεται ως στερεό κι έτσι απαλλάσσεται από τις προσμίξεις). Έτσι, σιγά-σιγά alcohol ονομάστηκαν και άλλες λεπτές σκόνες που είχαν παραχθεί με εξάχνωση. Το αντίστοιχο της εξάχνωσης στα υγρά είναι η απόσταξη, έτσι ο όρος alcohol πέρασε σε εκλεκτά υγρά (ποτά) που παράγονταν με απόσταξη. Αυτό το απόσταγμα θεωρήθηκε πως είναι η πεμπτουσία, το πνεύμα του αποσταζόμενου υγρού, και έτσι ονομάστηκε «alcohol vini», ήτοι το πνεύμα του οίνου, το οινόπνευμα. Μάλιστα αυτή την επέκταση της σημασίας φαίνεται πως την οφείλουμε στον Παράκελσο.

Σύμβολικές αναπαραστάσεις

Ο Ισαάκ Νεύτων είναι ένα σημαντικό σύμβολο της ανθρώπινης διάνοιας και της δυνατότητάς της να αποκωδικοποιεί τα μυστικά της Φύσης. Θεωρείται μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της φυσικής και των θετικών επιστημών και απέκτησε σημαντική φήμη με το έργο του Philosophiae naturalis principia mathematica (Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας) που εκδόθηκε το 1687. Οι θεμελιώδεις συνεισφορές του στην επιστήμη περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τον ποσοτικό προσδιορισμό της βαρυτικής έλξης, την ανακάλυψη ότι το λευκό φως είναι στην πραγματικότητα μίγμα αμετάβλητων φασματικών χρωμάτων και τη διατύπωση του διαφορικού λογισμού (calculus), για τον οποίο βέβαια συγκρούστηκε με τον μαθηματικό και φιλόσοφο Λάιμπνιτς.

Όμως υπάρχει και μια άλλη σχετικά άγνωστη, μυστηριώδης πλευρά αυτού του λαμπρού επιστήμονα, μια δραστηριότητά του που κράτησε περίπου τριάντα χρόνια, αν και την κράτησε επιμελώς κρυμμένη από τους συγχρόνους και τους συναδέλφους του. Αναφερόμαστε στη συμμετοχή του Νεύτωνα στην μαθητεία της αλχημείας, ή όπως αναφερόταν συχνά στα μέσα του δέκατου έβδομου αιώνα στην Αγγλία, της «Χυμείας». Η χρήση των αλχημικών συμβόλων από μέρους του Νεύτωνα ήταν δημιουργική και ανορθόδοξη. Όπως οι περισσότεροι αλχημιστές, χρησιμοποίησε τα πλανητικά σύμβολα για τα γνωστά μέταλλα, και χρησιμοποιημένα τυποποιημένα σύμβολα για τις κοινές ουσίες όπως το αμμωνιακό άλας (χλωρίδιο αμμωνίου), η τρυγία (ανθρακικό άλας καλίου), το βιτριόλιο (θειικό άλας σιδήρου και χαλκού) και τα ισχυρά οξέα. Ωστόσο, εκτός από αυτά και άλλα καλά γνωστά σύμβολα, δημιούργησε ένα πλήθος προσωπικών εικονογραμμάτων.[5] Τα ευκολότερα για αποκρυπτογράφηση είναι τα σύμβολα του Νεύτωνα για τα μεταλλεύματα. Στο στερεότυπο αλχημικό σύμβολο προστίθεται ένα «o» (από τη λέξη «ore» = μετάλλευμα). Τα υπόλοιπα σύμβολα είναι δυσκολότερο να ερμηνευθούν καθώς ο ίδιος ο Νεύτων δεν τα αποκωδικοποιεί. Φαίνεται, πάντως, πως με την οριζόντια γραμμή υποδεικνύει το άλας, με τον σταυρό πάνω από τον κύκλο υποδεικνύει την αντιμονική ένωση και με τον αστερίσκο την πτητικότητα. Ακολουθεί πίνακας με τα συχνότερα απαντώμενα σύμβολα:

Ο Παράκελσος πίστευε ιδιαίτερα στη χρήση του αντιμονίου για την παρασκευή φαρμάκων. Έλεγε, μάλιστα, ότι από όλα τα μέταλλα το αντιμόνιο περιέχει το υψηλότερο και ισχυρότερο Arcanum (φάρμακο / ελιξίριο). Αυτό, διότι έχει την ιδιότητα να τον αυτό- εξαγνίζεται, όταν την ίδια στιγμή όλα γύρω του παραμένουν ακάθαρτα. Επιπλέον, εάν δεν υφίσταται τίποτε το υγιές εντός του ανθρωπίνου σώματος, δύναται να μεταμορφώσει το ακάθαρτον εις καθαρόν, όπως επί παραδείγματι στις περιπτώσεις της λέπρας.[6]

Μετά τον θάνατό του την παράδοση της ευρείας χρήσης του αντιμονίου στην Ιατρική συνέχισαν οι διάδοχοί του, ειδικά στη Γαλλία. Μάλιστα, το 1604 ο Βασίλειος Βαλεντίνος[7] εξέδωσε το σύγγραμά του με τίτλο «Το θριαμβώδες άρμα του Αντιμονίου», το οποίο εξ ολοκλήρου ασχολείται με ιατρικά σκευάσματα από αντιμόνιο. Ο Βαλεντίνος παραδεχόταν στο βιβλίο του ότι πράγματι το αντιμόνιο μπορεί να είναι δηλητηριώδες και, μάλιστα, προσέφερε μια απόκρυφη ετυμολογία γι’ αυτό. Έγραψε ότι η λέξη προέρχεται από της λέξεις anti-monachos. Παρά ταύτα ισχυρίστηκε ότι η χρήση της αλχημείας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την απελευθέρωση του αντιμονίου από τα τοξικά του αποτελέσματα και την ένταξή του στα πλέον σημαντικά για την υγεία συστατικά.

H θεραπευτική ικανότητα του Αντιμονίου

Μέχρι πρόσφατα η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε ότι ήταν αδύνατος ο μετασχηματισμός (ή κατά την αλχημιστική ορολογία η μεταστοιχείωση) ενός στοιχείου αντιμονίου προκειμένου να παραχθεί ένα ικανό φαρμακευτικό σκεύασμα. Το Πανεπιστήμιο του Μονάχου διέψευσε αυτή τη θεώρηση. Το έτος 1978 στα πλαίσια της εκπόνησης της διδακτορικής του διατριβής στο πεδίο της ιατρικής ο David Schein επιχείρησε να εξετάσει το αληθές περιεχόμενο των καταγεγραμμένων οδηγιών για την παρασκευή φαρμακευτικών σκευασμάτων από αντιμόνιο. «Μήπως επρόκειτο για μία λησμονημένη ουσία υψηλής θεραπευτικής δυναμικής;» έγραφε στις αναφορές του προς την επιβλέπουσα τη διατριβή του ακαδημαϊκή επιτροπή. «Δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι κατά τον 1 μ.Χ. αιώνα οι Ρωμαίοι ιατροί ανέφεραν ότι το χρησιμοποιούσαν για την καταπολέμηση του έλκους». Επίσης, στον λεγόμενο Πάπυρο του Έμπερς[8] (16ος π.Χ. αιώνας) αναφερόταν ότι τα συστατικά του αντιμονίου μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιτυχώς σε οφθαλμολογικές παθήσεις. Ακόμα και στον Μεσαίωνα το αντιμόνιο συνίστατο για τη θεραπεία των αιμορροΐδων, της λέπρας και του διαφόρων καρκίνων του δέρματος.

Βασίλειος Βαλεντίνος -Το θριαμβώδες άρμα του Αντιμονίου

Παρά δε τις μάλλον απλές και ιδιαίτερα ακριβείς περιγραφές (σε σχέση με άλλα αλχημιστικά κείμενα) του Βασίλειου Βαλεντίνου για την παραγωγή φαρμάκων από αντιμόνιο υπήρχε ένα σημαντικό πρόβλημα: στις μέρες μας η αρχαία γλώσσα και οι συμβολικές κωδικοποιήσεις των κειμένων κρύβουν πολλά εμπόδια που δυσκολεύουν ακόμα και την πιο απλή υλοποίηση. Επίσης, σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη περί Χημείας, ορισμένα βήματα παραγωγής θεωρούνται ανέφικτα και παράλογα. Επί παραδείγματι, η παραγόμενη αντίδραση όπως περιγράφεται από τον Βασίλειο Βαλεντίνο σχετικά με τις ενώσεις αντιμονίου με οξικό οξύ και αλκοόλη είναι αδύνατη κατά τη σημερινή άποψη.[9] Έτσι, μολονότι ο David Schein προετοιμάστηκε για κάποιες μάλλον δυσάρεστες εκπλήξεις, στην πραγματικότητα όλες οι «αδύνατες» χημικές αντιδράσεις πραγματοποιήθηκαν ακριβώς όπως περιγράφονταν. Το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να ακολουθήσει τις αλχημιστικές οδηγίες και το αντιμόνιο κατά κυριολεξία εμφανιζόταν με νέες ιδιότητες (μειωμένη τοξικότητα κατά 60%) οι οποίες επιβεβαίωναν τη «μεταστοιχείωση».[10] Με άλλα λόγια, τα πειράματα επιβεβαίωναν πλήρως τα λόγια του Bαλεντίνου: «Αν και επί της αρχής το αντιμόνιο δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα καθαρό δηλητήριο, ένα ιδιαίτερα ευγενές δηλητήριο με το οποίο κάποιος μπορεί να εκτελέσει έναν ζώο ή έναν άνθρωπο, μετά την αναδιαστρωμάτωση των στοιχείων μέσα στον άμβικα διά μέσου της σπαγειρικής τέχνης, ένα φαρμακευτικό σκεύασμα αναδύεται από το δηλητήριο».

Να θυμίσουμε ότι η μελέτη του Dr Shein επιβεβαίωσε και τις παρατηρήσεις του διάσημου αλχημιστή και ιδρυτή του «Laboratorium Soluna» στην πόλη Donauwörth (Γερμανία) Βαρώνου Alexander von Bernus. Αυτός στις αρχές του 20 αιώνα ανακάλυψε εκ νέου τις αρχαίες θεραπευτικές ιδιότητες του αντιμονίου. Δύο δε χρόνια αργότερα ο Achim Stockardt υποστήριξε τις αρχαίες συνταγές αντιμονίου που βασίζονται στα σκευάσματα κολλοειδούς (πόσιμου) χρυσού του Παράκελσου («Aurum Potabile»). Επίσης, παρασκεύασε και έλαιο αντιμονίου συνδυασμένο με βάλσαμο («Oleum antimonii»). Σύμφωνα με την εμπειρία όλων των ανωτέρω το αντιμόνιο ανακουφίζει από πόνους στις αρθρώσεις και τη μυαλγία, μπορεί δε να θεραπεύσει ασθένειες που προκαλούνται από βακτήρια, καθώς και άλλες ιογενείς ασθένειες. Είναι προφανές ότι ο Βασίλειος Βαλεντίνος είχε κατά νου την εξεύρεση μιας αντιβακτηριδιακής ιατρικής εφαρμογής ή ορθότερα ενός αντιβακτιριδιακού ιατρικού σκευάσματος του οποίου την πρόσληψη συνιστούσε για την καλύτερη επούλωση των τραυμάτων. Επομένως, το αντιμόνιο θα λειτουργούσε ως «φιλοσοφικός μαγνήτης», ο οποίος θα αποδεικνυόταν ικανός στο να εξάγει από το ανθρώπινο σώμα καθετί ακάθαρτο, όπως βακτήρια, ιούς, μύκητες, καθώς και τα ματαβολικά ιζήματα, ακριβώς όπως είχαν περιγράψει ο Παράκελσος και Βασίλειος Βαλεντίνος.

Το αντιμόνιο αλχημιστικά θεωρείται κατάλληλο και για την λεγόμενη «θεραπεία διά της επανασυνδέσεως με τη γη» ή άλλως «θεραπεία της γείωσης» . Αυτό διότι η λήψη αντιμονίου είναι σε θέση να επανεντάξει σώμα, το πνεύμα και την ψυχή τους σε ρυθμικούς κύκλους, στη γη. Το παραδοσιακό αλχημιστικό σύμβολο για το αντιμόνιο είναι η «αυτοκρατορική σφαίρα» η οποία φέρει στο άνω τμήμα της τον κοσμικό σταυρό, εικόνα της παγκόσμιας ολοκλήρωσης. Αντιπροσωπεύει τη δύναμη των τεσσάρων στοιχείων που σχετίζονται με τις κυκλικές πορείες της φύσης. Οι ρυθμοί μέσα στον άνθρωπο ανήκουν επίσης σε αυτό, όπως ο ρυθμός ύπνου-εγρήγορσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θεωρείτο ότι το αντιμόνιο είναι κατάλληλο για τις διαταραχές του ύπνου που μπορεί να σχετίζονται με συμφόρηση.

Η αυτοκρατορική σφαίρα, την οποία κρατά ο Κρόνος, συμβολίζει το αντιμόνιο  και αντιπροσωπεύει τη δύναμη γείωσης των μετάλλων (J. Isaak Hollandus, theosophische Darstellung zur Alchemie (Topf der Philosophen oder Weisen - 1667)

Εσωτερική - Τεκτονική θεώρηση

Στη διδασκαλία του 28ο βαθμού αναφέρεται επί λέξει: 

«-Δότε μοι την εισιτήριον λέξιν 

- Stibium - Tι σημαίνει αύτη; 

- Το χημικόν στοιχείον, όπερ διά τους αλχημιστάς συνεβόλιζε την πρώτη ύλην όλων των πραγμάτων.»

Πράγματι, καμιά εσωτερική και ειδικότερα αλχημιστική εργασία δεν μπορεί να αρχίσει ή να λάβει χώρα προτού ο μύστης να έχει πλήρη επίγνωση της πρώτης ύλης του, δηλαδή του πρωτότυπου υλικού του. Εντούτοις, αυτό είναι ένα θέμα που περιπλέκει τους νεόφυτους στα μυστήρια καθ’ όλη τη διάρκεια των αιώνων, δεδομένου ότι οι αλχημιστές έχουν περιγράψει την πρώτη ύλη με συμβολικούς όρους, οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν ομοιάζουν με κάτι απτό, κατανοητό και συγκεκριμένο. Στα κλασσικά αλχημικά έργα μπορούμε να διαβάσουμε ότι η πρώτη ύλη είναι ο αιθέρας, ο μόλυβδος, ο δράκος, η δροσιά, το ύδωρ της ζωής, η πέτρα του αετού, το δηλητήριο, το γάλα της παρθένου, το χάος, το μέλι, ο χρυσός, το ασήμι, το αντιμόνιο.

Στον τεκτονικό συμβολισμό ο νεόφυτος αναζητά διά των περιπλανήσεών του να συνενώσει τις δυνάμεις των ανώτερων και των κατώτερων. Εφόδιό του είναι η «κρόνια» πρώτη ύλη, το ισχυρότερο δηλητήριο και το υπέρτατο φάρμακο. Αυτός είναι και ο λόγος που συμβολίζεται με την αυτοκρατορική σταυροφόρο σφαίρα (σύμβολο της λειτουργίας των Κόσμων εντός της καρδίας του Θεού). Γιατί, όμως, ο Κρόνος σχετίζεται με το αντιμόνιο; Ο Κρόνος αντιπροσωπεύει την αρχέγονη «πύλη του Σκότους», μέσα από την οποία πρέπει να περάσει η ύλη «για να ανανεωθεί στο Φως του παραδείσου». Ακριβώς, όπως ο Ιππότης του Ηλίου αναμετράται «με την ατέλειαν των όντων», ερχόμενος εκ του κέντρου του ερέβους, μεταβαίνων προς το Φως και, τελικώς, προς τη Θεότητα (per lumina ad numina).

Ο Κρόνος, όμως, κατά τους νεοπλατωνικούς παύει να συνέχεται με τη δυστυχία και τη στέρηση και καθίσταται υπέρτατη μορφή στο φιλοσοφικό πάνθεον. Κατά τον Πλωτίνο συμβολίζει το καθαρό πνεύμα. Είναι ο γεννήτωρ του εν σιγή διαλογισμού[11] και, για τον λόγο αυτό, θεωρείται ο προστάτης των αλχημιστών. Ο «Κρόνιος Αντιμών» αποκαλείται «πατήρ των μετάλλων» και οι αλχημιστές τον ταυτίζουν με τον Βοόζ τον προπάππο του Δαυίδ[12].

Να θυμίσουμε ότι αλχημιστικά ο χρυσός (λέων) καθαρίζεται μόνον όταν ενωθεί με το αντιμόνιο (λύκος). Η επιλογή του συγκεκριμένου ζώου δεν είναι τυχαία. Ο (φαιός) λύκος είναι το τέκνο του Κρόνου και είναι αυτός που μπορεί να καθαρίσει τον «βασιλέα» και να το καταστήσει λαμπερό και χωρίς καμία «κηλίδα» (βλ. ανωτ. και την απάντηση κατά το χειρόγραφο Francken). Αυτό θυμίζει την αναφορά του Maier που στο έργο του Atlanta fugiens γράφει: «Πιάσε τον φαιό λύκο, το τέκνο του Κρόνου … και δώσε του το σώμα του Βασιλέως και όταν το καταβροχθίσει, άναψε μια μεγάλη πυρά και ρίξε μέσα τον λύκο. Όταν ο λύκος αποτεφρωθεί, ο Βασιλεύς θα απελευθερωθεί και πάλι». Με άλλα λόγια, για τον καθαρισμό του χρυσού (Βασιλεύς) και την απομάκρυνση των ακαθαρσιών (κηλίδες) αυτός ενώνεται με το αντιμόνιο (λύκος). Το αντιμόνιο (όπως ο λύκος) «καταπίνει» τις ακαθαρσίες και για τον λόγο αυτό στην αλχημιστική βιβλιογραφία αναφέρεται ως «μαγνήτης των φιλοσόφων», «λύκος των μετάλλων», «πύρινος δράκων» ή «λουτρό του Βασιλέως».

Michael Maier: Atlanta fugiens

Michael Maier: Atlanta fugiens

 Αντί επιλόγου

Ο Rudolf Steiner, ο πνευματικός θεμελιωτής της ανθρωποσοφίας, ανέφερε ότι ο λόγος για τη μεγάλη καθολική θεραπευτική δύναμη του αντιμονίου βρίσκεται στην ακόλουθη σχέση: όπως ο άνθρωπος στέκεται ανάμεσα στο ζωικό και το αγγελικό βασίλειο, το αντιμόνιο ούτε ορυκτό ούτε μετάλλευμα μπορεί να θεωρηθεί, ούτε κρύσταλλο ούτε μέταλλο - και ο άνθρωπος και το αντιμόνιο είναι «υπάρξεις ενδιάμεσες». Ως εκ τούτου κατά τον Steiner: «Ο ίδιος ο άνθρωπος είναι το αληθές αντιμόνιο», η αληθής πρώτη ύλη. 

1.Το αντιμόνιο είναι γνωστό από την αρχαιότητα ως προϊόν της αναγωγής του ορυκτού αντιμονίτη (Sb₂S₃), αν και αρχικά είχε θεωρηθεί ως ένα είδος μολύβδου. Ακόμα και σήμερα ο αντιμονίτης είναι το πιο άφθονο ορυκτό του αντιμονίου και γι' αυτό χρησιμοποιείται για την παραλαβή του στοιχείου. Συγκεκριμένα, ο αντιμονίτης πυρώνεται για να παράγει το οξείδιο του αντιμονίου, το οποίο με τη σειρά του ανάγεται με άλας και λεπτά διαμελισμένο σίδηρο ή άνθρακα. Άλλο σημαντικό ορυκτό του αντιμονίου είναι ο βαλεντινίτης (Sb₂O₃). Σε υψηλό βαθμό καθαρότητας το αντιμόνιο παράγεται ηλεκτρολυτικά απευθείας από τα θειούχα ορυκτά του. 

2. Στους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους με το όνομα «τρυγία» εννοείτο ένα  παραπροϊόν της ζύμωσης των σταφυλιών.

3. Ο  Διοσκουρίδης (40 - 90 μ.Χ.) ήταν σημαντικός ιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος από την πόλη Ανάζαρβο της Κιλικίας, γνωστός για το πεντάτομο έργο του «περί ύλης Ιατρικής». Αναμφισβήτητα, άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή στη φαρμακολογία μέχρι το 1600 μ.Χ.. Υπάρχουν πολλά αντίγραφα του έργου του που χρονολογούνται μέχρι και τον 5^ο αιώνα. Θεωρείται ο μεγαλύτερος φαρμακολόγος και φαρμακογνώστης της αρχαιότητας, η επιστημονική προσφορά του οποίου δικαίως θεωρείται εφάμιλλη με εκείνη του Θεοφράστου στη Βοτανική.

4. Το δείγμα συλλέχθηκε από το ορυχείο Sala Silver στο προάστιο Bergslagen της Sala,Vastmaland της Σουηδίας.

5. Bλ. Boas M., Rupert Hall A., Newton's Chemical Experiments, Archives internationales d'histoire des sciences, 1958, 113-152. Πρβλ. και Westfall  R., Never at Rest: A Biography of Isaac Newton, Cambridge University Press, Cambridge, 1980, 299-308, 527-529.

6. Sämtliche Werke, vol. III, Aschner-edition, 151 

7. Βασίλειος Βαλεντίνος (Basilius Valentinus, 1394; – α’ μισό 15ου αι.). Πρόκειται μάλλον για το εκλατινισμένο όνομα κάποιου Γερμανού αλχημιστή, του οποίου το ακριβές όνομα δεν γνωρίζουμε αν και ορισμένοι θεωρούν ότι ήταν ο Johann Tholde από την Έσση και για τον οποίο οι υπάρχουσες πληροφορίες είναι μάλλον  αντικρουόμενες. Φαίνεται ότι ταξίδεψε στην Ισπανία, στην Αγγλία και στην Ολλανδία και τελικά, το 1413, αποσύρθηκε σε μοναστήρι Βενεδικτίνων στην Ερφούρτη. Θεωρείται πρωτοπόρος για την εποχή του στον τομέα των χημικών ερευνών. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την έρευνα του αντιμονίου (προς τιμήν του ονομάστηκε βαλεντινίτης μια ποικιλία αντιμονίου) και ανακάλυψε το υδροχλωρικό οξύ, την αμμωνία και ένα είδος πυρίτιδας. Έγραψε διάφορες μελέτες σχετικά με τις έρευνές του, που ωστόσο αποσκοπούσαν στην εύρεση της φιλοσοφικής λίθου και οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας περίπου δύο αιώνες μετά τον θάνατό του. Χάρη σε αυτές, μάλιστα, θεωρήθηκε πατέρας της σύγχρονης χημείας. 

8. Τhe Ebers Papyrus, also known as Papyrus Ebers, is an Egyptian medical papyrus of herbal knowledge dating to c. 1550 BC. Among the oldest and most important medical papyri of ancient Egypt, it was purchased at Luxor (Thebes) in the winter of 1873–74 by Georg Ebers. It is currently kept at the library of the University of Leipzig, in Germany. 

9.  Ulrich Arndt, Alchemy & Paracelsus Medicine, Paracelsus, 2005, 12-17.

10. Βλ. Shein D.A., Basilius Valentinus and his tinctures from Antimony, Inner Garden Foundation, 2010.

11. De occulta philosophia, 1510

12. Βλ. Geheime Figuren der Rosenkreuzer, Altona 1785     

----------------------

Βιβλιογραφία 

• Boas M., Rupert Hall A., Newton's Chemical Experiments, Archives internationales d'histoire des sciences, 1958, 113-152. 

• Cheak A., Alchemical Traditions: From Antiquity to the Avant-Garde, Numen Books, Melbourne, 2013. 

• De Hoyos A., Scottish Rite Ritual - Monitor &Guide, The Supreme Council Southern Jurisdiction, 2008. 

• Kieffer C.M., Mots de Passe, Mots Sacrés, Sigles, Formules et Lettres du Discours Maçonnique, Suprême Conseil, Grand Orient de France, Grand Collège du Rite Écossais Ancien Accepté, Aréopage Sources, Paris, 1981. 

• Ligou D. (dir.), Dictionnaire de la Franc-maçonnerie, Presses Universitaires de France, 4éme édition, 1998. 

• Saint-Gall M., Dictionnaire du Rite Écossais Ancien et Accepté, Éditions Télètes, 

• Shein D.A., Basilius Valentinus and his tinctures from Antimony, Inner Garden Foundation, 2010. 

• Vuillaume, Manuel Maconnique ou Tuileur des divers Rites de Maconnerie, 1830. 

• Westfall R., Never at Rest: A Biography of Isaac Newton, Cambridge University Press, Cambridge, 1980.Ulrich Arndt, Alchemy & Paracelsus Medicine, Paracelsus, 2005, 12-17. 

• Ύπατον Συμβούλιον, Τυπικόν του 28ου Βαθμού, του Ιππότου Ηλίου του ΑΑΣΤ, εν Αθήναις, 1957.