Ο φοιτητής Oscar Wilde και ο Τεκτονισμός

Downey, W. & D. (αρχείο UCLA, Los Angeles)

Όπως γράφει ο Yasha Beresiner «ακόμα και η πιο θλιβερή από όλες τις τραγωδίες που έγραψε ο Oscar Wilde ούτε κατ’ ελάχιστον μπορούσε να συγκριθεί με τα πιο δυσάρεστα γεγονότα τις προσωπικής του ζωής». Δυστυχώς, ακόμα και ο Τεκτονισμός, ο οποίος έπαιξε ρόλο σημαίνοντα κατά τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων στην Οξφόρδη, έμελε να τον απορρίψει.

Ο  Oscar Wilde (1854-1900) γεννήθηκε στο Δουβλίνο  και ανατράφηκε στους κόλπους μιας Προτεσταντικής οικογένειας. Η μητέρα του Jane Francesca Elgee ήταν επιτυχημένη συγγραφέας (γνωστή και με το ψευδώνυμο Speranza) ενώ ο πατέρας του Sir William Robert Wills Wilde (1815-1876) ήταν επιτυχημένος ιατρός και χειρουργός. Μέχρι την ηλικία των εννέα ετών, λάμβανε μαθήματα κατ' οίκον ενώ την περίοδο 1864 - 1871 φοίτησε στο Portora Royal School, 160 χιλιόμετρα έξω από την πόλη του Δουβλίνου.

Μετά την αποφοίτησή του ενεγράφη  στο Trinity College, όπου διακρίθηκε ως εξαιρετικός φοιτητής, κερδίζοντας για τις επιδόσεις του, το Χρυσό Μετάλλιο Berkeley  το οποίο αποτελούσε την μεγαλύτερη τιμητική διάκριση για φοιτητή του Kολεγίου. Το 1874 του χορηγήθηκε υποτροφία για το περίφημο Magdalen College της Οξφόρδης, όπου και συνέχισε τις σπουδές του μέχρι το 1878. Κατά τη διάρκεια των εκεί σπουδών του τιμήθηκε με το βραβείο Newdigate για την ποιητική του σύνθεση με τίτλο Ραβέννα (Ravenna). Αποφοίτησε με Άριστα (summa cum laude). Την περίοδο εκείνη  επηρεάστηκε από το ρεύμα του αισθητισμού και τις θεωρίες των John Ruskin και Walter Pater, οι οποίοι δίδασκαν στην Οξφόρδη. 

Ο Wilde αναπτύσσει τη θεώρηση ότι η ζωή δεν είναι η κατάλληλη σχολή για την τέχνη, αλλά μόνον η ίδια η τέχνη, δηλαδή «τέχνη για την τέχνη». Την εντάσσει σε μια άλλη πραγματικότητα, που δεν είχε σχέση με την καθημερινότητα. Θεώρει εαυτόν εχθρό κάθε ρεαλιστικής αναπαράστασης ή περιγραφής. Συμφωνεί δε με τον Πλάτωνα στο ότι τέχνη οδηγεί σε ένα είδος θείας «παραφροσύνης». 

 

Από τον πρώτο χρόνο της φοίτησής του στο Magdalen College συνδέθηκε με φιλία με τον Πρίγκιπα Λεοπόλδο (Prince Leopold, Duke of ALbany), έκτο κατά σειρά υιό της Βασίλισσας Βικτωρίας, ο οποίος στον σύντομο βίο του υπήρξε αφοσιωμένος Τέκτων. Ο Λεοπόλδος μυήθηκε στην Πανεπιστημιακή Στοά «Απόλλων» της Οξφόρδης (Apollo University Lodge) το 1874 και εξελέγη Σεβάσμιος αυτής στις 22 Φεβρουαρίου του 1876, ενώ εγκαταστάθηκε Επαρχιακός Μεγάλος Διδάσκαλος του Oxfordshire την επόμενη ημέρα. 

Τον Φεβρουάριο του 1875 ο στενός φίλος και συμφοιτητής του Wilde, John Edward Courtnay Bodley, ο οποίος είχε μυηθεί στην Apollo Lodge το προηγούμενο έτος, τού πρότεινε να σκεφτεί το ενδεχόμενο να υποβάλει και αυτός αίτηση εισδοχής. Να σημειωθεί ότι ο Wilde δεν ήταν ξένος με την ιδέα του Τεκτονισμού. Ο πατέρας του Sir William Wilde υπήρξε ενεργός Τέκτων στην Ιρλανδία (μυήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1838 στο Δουβλίνο και διετέλεσε Σεβάσμιος το έτος 1841). 

 

Ο νεαρός Wilde με ενδυμασία τύπου «court dress» 

την οποία ακόμα και σήμερα 

φέρουν οι αξιωματικοί της Apollo Lodge

O Wilde, τελικώς, μυείται στην Apollo Lodge στις 23 Φεβρουαρίου του 1875, σεβασμιεύοντος του Αιδεσιμότατου H. A. Pickard. Η τεκτονική του σταδιοδρομία θα διαρκέσει μόλις τέσσερα χρόνια, όσα δηλαδή και οι σπουδές του στην Οξφόρδη, όμως ουδείς δύναται να αμφισβητήσει ότι ο νεαρός Wilde ενθουσιάζεται από την Τεκτονική παράδοση και τον συμβολισμό. Δεν παραλείπει βέβαια να εκφράσει το πνευματώδες του χαρακτήρα του με κάθε ευκαιρία. Στην παρθενική του ομιλία στη Στοά αναφερόμενος στον Προστάτη του Τάγματος Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή αναφέρει: «…οφείλουμε όλοι να μιμηθούμε τη ζωή του Προστάτη μας, όχι όμως και τον θάνατό του, υπό την έννοια ότι οφείλουμε να διατηρήσουμε τα κεφάλια μας … στη θέση τους».

Ο Oscar συνέχισε να συμμετέχει ενεργά σε όλες της δραστηριότητες της Στοάς. Διήλθε στις 24 Απριλίου και στις 25 Μαΐου του 1875 ανυψώθηκε στον βαθμό του Διδασκάλου Τέκτονος. Το ίδιο έτος υιοθετήθηκε στην Στοά Churchill της Οξφόρδης ενώ διατέλεσε αξιωματικός αυτής το έτος 1876 (Εσωτερικός Φρουρός) και το 1877 (Α’ Διάκονος).

Με την έναρξη του τρίτου ακαδημαϊκού έτους στην Οξφόρδη και συγκεκριμένα στις 27 Νοεμβρίου του 1876 έλαβε τον 18^ο  βαθμό του Αρχαίου και Αποδεκτού (Σκωτικού) Τύπου, του Πρίγκηπος Ροδοσταύρου του Ερεδώμ,  στο Περιστύλιο «Oxford University» υπ’ αριθμ. 40, υπό την δικαιοδοσία του Υπάτου Συμβουλίου της Αγγλίας. Επρόκειτο για μια περίοδο βαθέως θρησκευτικού προβληματισμού, κατά τη διάρκεια της οποίας η Ρωμαιοκαθολική παράδοση άσκησε σημαντική επίδραση πάνω του. Μάλιστα, η πνευματικότητα του τυπικού του συγκεκριμένου βαθμού τον συγκίνησε ιδιαίτερα, επιτρέποντας τα πιο εσωτερικά στοιχεία του χαρακτήρα του να βρουν έκφραση στα γραπτά του. Στο Περιστύλιο έλαβε την θέση του Ραφαήλ, θέση σημαίνουσα για την καθοδήγηση του υποψηφίου προς την τελειοποίηση και την Αναζήτηση του Απολεσθέντος Λόγου.

  

Διατηρείται ακόμα μια καταγραφή στα εμπορικά βιβλία του εμπορικού οίκου τεκτονικών διασήμων «George Henry Osmond», σύμφωνα με την οποία τον Νοέμβριο του 1876 ο Wilde αγόρασε αντί ποσού 15 λιρών  ένα δερμάτινο ροδοσταυρικό περίζωμα, ένα περιλαίμιο, ένα κόσμημα του 18^ο  με τη δερμάτινη θήκη τους, στην οποία ζήτησε να τοποθετηθούν τα αρχικά του (Ο-F-W), καθώς και ένα τελετουργικό ξίφος.

Τον Μάρτιο του 1877 γράφει προς τον στενό του φίλο και τέκτονα William Ward:  «μου αρέσει τόσο πολύ ο Τεκτονισμός, πιστεύω τόσο πολύ σε αυτόν που θα μου στοίχιζε πολύ αν ποτέ αναγκαζόμουν να τον αφήσω…»

Στις 22 Μαρτίου του 1878 ο προχώρησε στους βαθμούς πέραν της Συντεχνίας. Μαζί με άλλους 12 υποψηφίους έλαβε τον βαθμό του Διδασκάλου του Σήματος στην «Πανεπιστημιακή Στοά των Διδασκάλων του Σήματος» (University Mark Lodge) υπ’ αριθμ. 55. Ουδέποτε παρευρέθη σε άλλη τεκτονική συνεδρία.

          Το δίπλωμα Διδασκάλου του Σήματος του Wilde

Από το έτος 1881 σιωπηρώς απείχε από τις εργασίες της Στοάς Churchill, ενώ επισήμως διεγράφη με απόφαση της Στοάς της 4^ης Ιουνίου 1883.

«Vera or the Nihilists» 1^η έκδοση - 1880

Οι επιρροές του Τεκτονισμού είναι εμφανείς ήδη από τα πρώτα του έργα. Στο πρώτο του θεατρικό έργο με τίτλο «Βέρα ή οι Μηδενιστές» («Vera or the Nihilists») γίνεται αναφορά σε μια συνάντηση συνωμοτών, οι οποίοι μετά από μια τελετουργία που ενέχει στοιχεία από το Τυπικό του Διδασκάλου του Σήματος (στο οποίο αναφέρονται έξι πρόσωπα ως κύριοι αξιωματικοί), λαμβάνει χώρα ο εξής διάλογος:

Προεδρεύων:      Ποία είναι η πρώτη λέξις;

Α’ Συνωμότης:    Ναμπάτ

Προεδρεύων:      Ποία είναι η απάντησις;

Β’ Συνωμότης:    Καλίτ

Προεδρεύων:      Τις η ώρα;

Γ’ Συνωμότης:    Η ώρα των παθών

Προεδεύων:        Ποια είναι η ημέρα;

Δ’ Συνωμότης:    Η ημέρα της Καταπιέσεως

Προεδρεύων:      Ποίον είναι το έτος; 

Ε’ Συνωμότης:    Το έτος της Ελπίδος
Προεδρεύων:      Πόσοι είμεθα; 

Στ’ Συνωμότης:   Δέκα, εννέα και τρεις 

   

Ο Wilde τα επόμενα χρόνια γνώρισε αξιοσημείωτη επιτυχία. Όμως οι ερωτικές του επιλογές προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση. Το 1891 συνδέθηκε με τον ποιητή Άλφρεντ Ντάγκλας (Lord Alfred Douglas), γνωστό και με το ψευδώνυμο Bosie. Πατέρας του, ήταν ο 9ος Μαρκήσιος του Κουίνσμπερυ (Queensberry), τον οποίο ο Wilde μήνυσε τον Απρίλιο του 1895, μετά από προσωπικές επιθέσεις και κατηγορίες περί ομοφυλοφιλίας του. Η πράξη του να κινηθεί νομικά κατά του Μαρκήσιου, στράφηκε τελικά εναντίον του, καθώς βρέθηκε ο ίδιος κατηγορούμενος για ομοφυλοφιλία και τελικώς καταδικάστηκε τον Μάιο του 1895  σε καταναγκαστικά έργα δύο ετών. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του ο Wilde κάνει και την τελευταία του αναφορά περί Τεκτονισμού σε ερώτηση του φίλου του Robert Ross αν συνάντησε εντός του σωφρονιστικού ιδρύματος κάποιον τέκτονα. Ο Wilde απάντησε ότι «καθώς περπατούσα στο προαύλιο μια ημέρα παρατήρησα κάποιον να μου γνέφει με τρόπο τεκτονικό. Δεν έδωσα σημασία, αλλά αυτός εν συνεχεία έκανε το σημείο του Υιού της Χήρας, το οποίο δεν μπορούσα να αγνοήσω. Μου είπε ότι κατηγορείτο για  απάτη και ανέμενε τη δίκη του….».

Τον ίδιο χρόνο το όνομά του διεγράφη από τη «Χρυσή Βίβλο» του Περιστυλίου «Oxford University» υπ’ αριθμ. 40 μετά από προτροπή του Σοφωτάτου Ηγεμόνος P Colville Smith, ενώ στις 9 Ιουλίου 1895, κατόπιν σχετικής εκθέσεως της Επιτροπής του Μεγάλου Συμβουλίου, το Ύπατο Συμβούλιο της Αγγλίας διέγραψε τον Wilde από όλα τα μητρώα του με τη σημείωση ότι «καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα». Η απόφαση μοιάζει μάλλον υπερβολική αν αναλογιστούμε ότι ο Wilde είχε οικειοθελώς απομακρυνθεί από κάθε τεκτονική ενασχόληση για περίπου δύο δεκαετίες. Δικαιολογείται μόνον από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, όταν ακόμα και η αναφορά του ονόματός  του είχε απαγορευτεί σε όλες τις θεατρικές σκηνές του West End. 

Εν κατακλείδι να σημειώσουμε ότι ο Wilde υπήρξε και ένθερμος υποστηρικτής του μεταφυσικού, πίστευε δε  στις αρνητικές δυνάμεις που παρεμβάλλονται στη ζωή μας. Θεωρούσε ότι το μέλλον μπορούσε να προβλεφθεί. Από τους γονείς του γαλουχήθηκε με μύθους και παραδόσεις άλλων πολιτισμών. Συμμετείχε σε πολλές πνευματικές συγκεντρώσεις. Οι μεταφυσικές του ανησυχίες φαίνονται έντονα στο «Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ», έργο που σόκαρε και τους κριτικούς της εποχής του. Σε αυτό φαίνεται έντονα ο διαχωρισμός του εσωτερικού και του εξωτερικού εαυτού. Η προσπάθεια του ήρωα να κρατήσει νέο το εξωτερικό εγώ του, κυνηγώντας τη ματαιοδοξία του και τη ματαιοπονία του, τον αποξενώνει από την ψυχή του. Μη αντέχοντας αυτόν τον χωρισμό, ο ήρωας καταστρέφει τον πίνακα - είδωλο, δηλαδή τον κατώτερο εαυτό μαζί με την ματαιοδοξία του. Έτσι εξιλεώνεται, κατανοώντας ότι η αθανασία και η ομορφιά είναι αποκλειστικά χαρακτηριστικά της ψυχής και όχι της μορφής της. Οι ομοιότητες με τον Φάουστ είναι τουλάχιστον φανερές.

Ενδιαφέρουσες είναι η απόψεις του για τον Ιησού. Θεωρεί ότι το μεγαλύτερο Του επίτευγμα είναι ότι Τον αγαπούσαν το ίδιο πριν και μετά την γήινη πορεία του. Επίσης, αναφέρει ότι «…κατάλαβε το κρυμμένο μυστικό του κόσμου, το μυστικό που αναζητούσαν οι σοφοί, ότι δηλαδή μόνον μέσα από την αγάπη μπορεί να πλησιάσει κανείς την καρδιά του λεπρού και τα πόδια του Θεού». 

Παρομοιάζει την ταπεινότητα του Ιησού με την «καλλιτεχνική αποδοχή όλων των εμπειριών». Διά του Ιησού ως μύστη, ουσιαστικά αναζητά την ψυχή του ανθρώπου, την οποία ονομάζει «βασιλεία του Ουρανού» και την ανακαλύπτει στον καθένα. Εμφανής η επίδραση της Τεκτονικής επιρροής των χρόνων της νιότης του.

Ακροτελεύτιος λόγος ένα (τεκτονικό) απόφθεγμά του:

«Η αγάπη τρέφεται από τη φαντασία, χάρη στην οποία γινόμαστε σοφότεροι απ’ ότι γνωρίζουμε, καλύτεροι από ό,τι αισθανόμαστε, ευγενέστεροι από ό,τι είμαστε, χάρη στην οποία μπορούμε να δούμε τον κόσμο ως όλον, χάρη στην οποία, και μόνο χάρη σ΄ αυτήν, μπορούμε να καταλάβουμε τους άλλους στις πραγματικές και στις ιδεώδεις σχέσεις τους.»

Βιβλιογραφία

Beresiner Υ., The Wilde Oxford Mason, ΜQ, January 2003, Issue 4.

Bodley J. E. C., Journal of J E Courtenay Bodley, Bodleian Library, Oxford.
Elman R., Oscar Wilde, 1987.
Hart J., From Oscar Wilde to Jim Daniel: Reminiscences of Oxford Masonry (unpublished lecture).
Holland  M. & Davis R., The Complete Letters of Oscar Wilde, Fourth Estate.
Sherard R., The Real Oscar Wilde, 1917.
Vernier P., Oscar's Mental Photograph Revisited, (The Wildean, Journal of the Oscar Wilde Society), 15 July 1999.