Η Μυσταγωγία του Κάλλους

«Οrdo ab chao»

Εκεί όπου ο σπόρος θνήσκει για να γεννηθεί, μέσα στον χθόνιο χώρο του σκοτεινού θαλάμου, ο νεόφυτος έρχεται για πρώτη φορά συνειδησιακά σε επαφή με το «χάος, εξ ου προήλθε το είναι των μορφών, δηλαδή η τάξις». Αργότερα κατά τη διάρκεια του μυητικού τελέσματος, όταν τυφλός και ανυπόδητος θα περιπλανηθεί στη σκοτεινή Στοά, θα συμμεθέξει προκειμένου να αποκτηθεί η Σοφία και η Ηθική – Ισχύς (Ιωνική και Δωρική Στήλη). Τότε θα σημάνει η ώρα και για την Τρίτη οδό του υπαρξιακού χώρου – την αισθητική όπως αυτή εκφέρεται εσωτερικά. Και θα ακουσθεί η φωνή «και δια του Κάλλους ας διακοσμηθεί oύτος (ο Ναός της Αρετής)». Ένας ακόμα ρυθμός και μία στήλη, η κορινθιακή τούτη τη φορά, υπάρχουν για να θυμίζουν στον μύστη ότι θα τον στηρίξουν στην ατραπό αυτή.

Γράφει ο  Τάσιος: «Μια από τις παλαιότερες πρωτοτυπίες του Τεκτονισμού είναι η ισότιμη προβολή του αισθητικού ενεργήματος (Κάλλους), παράλληλα με το γνωστικό (Σοφία) και το ηθικό ενέργημα (Ισχύς)». Η ισοτιμία αυτή των πνευματικών εκφάνσεων του «Είναι», αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εσωτερικής τεκτονικής φιλοσοφίας και παράδοσης. Να λεχθεί και τούτο: Το αισθητικό στοιχείο ανήκει αποκλειστικά στον άνθρωπο. Η Ισχύς ανήκει και στα άλλα έμβια όντα, ενώ η Σοφία εκπορεύεται από τον MΑΤΣ και παρέχεται βαθμηδόν.

Από αυτή την τρίτη διάσταση της τεκτονικής – πνευματικής υποστάσεως, το Κάλλος δηλαδή, εκπορεύεται ο φιλοσοφικός στοχασμός, με την πεποίθηση ότι χωρίς αυτό (το Κάλλος) ο Ναός του Ανθρώπου δεν θα μπορούσε να στηριχθεί.

Υποστασιακή Ερμηνεία

Αν το οποιοδήποτε θεμελιακό τεκτονικό αξίωμα είναι συμφυές με την ένταση και την καθαρότητα του στοχασμού και της ανακάλυψης, τότε το Κάλλος θα αποτελεί άλλη μια απαραίτητη και εναγώνια οδό επιβεβαίωσης – ανεύρεσης της αλήθειας. Κατεύθυνση της οδού αυτής – αντίθετα με τα εκ της Σοφίας και της Ισχύος προερχόμενα – θα είναι το αισθητοποιημένο εύρος του υποσυνείδητου, ή άλλως το «βάθος της συνειδήσεως». Η δια του Κάλλους αισθητοποίηση είναι αυτή που θα προβάλλει το βάθος της εσωτερικής διάστασης. Ένα τέτοιο βάθος έχει ένα τόσο μεγάλο ψυχολογικό πεδίο που δίκαια κάποιες εκφάνσεις του, όπως τονίζει ο Ragon, ταυτίζονται με την έκσταση ακόμα και τη θρησκευτική (Αββάς Bremond).

Αυτός είναι ο λόγος που η αισθητική χαρά κατορθώνει να φτάνει βαθύτερα στο ψυχολογικό πεδίο και να τέρπει τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος ακόμα και αν νιώθει σοφός ή δυνατός – ισχυρός, επ’ ουδενί δεν νοιώθει τόσο ευχαριστημένος παρά όταν βιώνει και εισπράττει το κάλλος (εσωτερικά ή εξωτερικά). Το ίδιο ισχύει και στο τεκτονικό πεδίο όπου ο μύστης δια του Κάλλους «εξαργυρώνει» ηθικά και πνευματικά το προϊόν της σκέψης (Σοφίας) και του κόπου του (Ισχύς). Το Κάλλος έρχεται να «(δια)κοσμήσει» κάθε τι μυσταγωγικό που η Σοφία υπέδειξε και η Ισχύς – Ηθική ανοικοδόμησε.

 Έτσι και το τεκτονικό Κάλλος, μιας και αναπτύσσεται και προάγεται στον χώρο του συμβολισμού, αναγνωρίζεται πρωταρχικώς μυσταγωγικά. «Άγει», δηλαδή, μέσω των συμβόλων προς τη «μυσταγωγική» οδό. Την οδό που οδηγεί στην επικοινωνία του ανθρωπίνου πνεύματος με την εσωτερική ατραπό.

Ας μην λησμονούμε ότι και η Τέχνη, η εφαρμογή δηλαδή του αισθητικού ενεργήματος, κατά τον ορισμό του Lalande αποτελεί την κατάσταση αυτή της «ποιητικής χάριτος» που μας φέρνει σε επαφή με τη «μυστηριακή – θρησκευτική πραγματικότητα». Έτσι, κοινό στοιχείο του μυητικού Κάλλους είναι η συγκινησιακή προεργασία των τεκτονικών μυστηρίων (ο  Τάσιος την ονομάζει καλλιτεχνικό διεγέρτη), η οποία αυτή τη φορά προηγείται της διανοητικής επεξεργασίας. Επακόλουθα, το Κάλλος εντάσσεται πολύ ανθρώπινα και μέσα στην τεκτονική μέθοδο, προκειμένου να συντελεσθεί προς όλες τις κατευθύνσεις του πνευματικού χώρου.

Αρκεί να αναλογισθούμε, εν τοις πράγμασι, πως ο παραδοσιακός εσωτερισμός και οι μυητικοί σκοποί του άσκησαν, στο πέρασμα των αιώνων, σημαντική επίδραση πάνω στις διάφορες μορφές τέχνης και στις εκδηλώσεις αυτής: καλλιτεχνικές, λογοτεχνικές, φιλοσοφικές, κοινωνικές και θρησκευτικές. Η μετάθεσή τους στο πεδίο του Τεκτονισμού δίνει κατ’ ουσίαν τη συνοπτική εικόνα της σύγχρονης εποχής και προσδιορίζει τη μελλοντική της πορεία.

Το Κάλλος ως τέχνη μυστική.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δικαίωση για την τεκτονική μέθοδο από το γεγονός ότι η μυστική διάσταση του Ανθρώπινου Πνεύματος, η οποία υπήρξε τόσο λησμονημένη από τον απλοποιητικό φανατισμό του θετικισμού του προηγούμενου αιώνα, ξαναπαίρνει δικαιωματικά τη θέση της στο σύγχρονο ανθρωπισμό. Η μυστική δε αυτή διάσταση ποτέ δεν εκφράσθηκε καλύτερα παρά μέσα από τη συγκινησιακή διεργασία του μυητικού τελέσματος. Δια τούτο και ο Τεκτονισμός δεν αρκείται μόνο στο να δώσει στα μέλη του μια απλή φιλοσοφική ή ηθική κατεύθυνση δια του ορθού λόγου (εκφραζόμενη δια της Σοφίας και της Ισχύος), αλλά επενδύει ισοδύναμα στη ρομαντική έκφανση του μυητικού δράματος. Αυτό το τέλεσμα δεν είναι άλλο από το αισθητικό τέλεσμα, δηλαδή το μυσταγωγικό Κάλλος.

Αποσυμβολιστική

Η Στήλη του Κάλλους, ως μία εκ των τριών κλειδών του τεκτονικού μικρόκοσμου, αποτελεί το διακοσμητικό στήριγμα της Στοάς και οριοθετεί το Νότο του Εργαστηρίου. Η ονομασία της,, όπως και της Σοφίας και της Ισχύος, έχει ληφθεί από το Καββαλιστικό Δένδρο των Σεφιρώθ, αναπαριστά δε την έκτη Σεφίρα το «Τιφαρέτ». Για να μην παρεξηγούμαι και επιδιώκοντας πάντοτε την ενότητα του Τεκτονικού Λόγου, οφείλω να πω ότι το Καββαλιστικό Δένδρο δεν είναι τίποτε άλλο από μια παραλλαγή του Πυθαγορείου Σχεδίου της «Αρμονίας των Ουρανίων Σφαιρών», όπως διεσώθη από τους νεοπλατωνικούς του Μεσαίωνα και αναπαριστά τον συμβολικό τρόπο με τον όποιο «ήρθε σε εκδήλωση» το Σύμπαν.

Η όποια όμως συμβολική διάσταση του Κάλλους εξαντλείται δια της συμβολικής της εκπροσώπησης εντός του τεκτονικού Ναού από την Κορινθιακού ρυθμού στήλη, η οποία συμβολίζει τον ήλιο της Μεσημβρίας, το λαμπρότερο δηλαδή άστρο του ουρανίου θόλου. Αποτελεί, δε, το ομορφότερο δείγμα της αρχιτεκτονικής και υπομιμνήσκει πάντοτε στους αληθώς μυημένους την έννοια της τριαδικότητας και της εξ αυτής ολοκλήρωσης. Το Κάλλος ολοκληρώνει τη συμβολική τριαδικότητα της Στοάς του Μαθητή και ανυψώνει – στηρίζει το τεκτονικό ηθικό οικοδόμημα. Αν η Στοά παρομοιάζεται με έναν ξαπλωμένο άνδρα, η Στήλη του Κάλλους αντιστοιχεί στο Κέντρο της Καρδίας. Και «η καρδιά», κατά τη ρήση του  Λούβαρι, «είναι το ένα άκρο της εσωτερικής οδού. Το άλλο είναι ο Θεός».

Άλλωστε η Σοφία η Ισχύς και το Κάλλος και εννοιολογικά αποτελούν ως έννοιες αναπόσπαστες μεταξύ τους την τελείωση κάθε πράγματος και τίποτε δεν μπορεί να διατηρηθεί χωρίς αυτές. Ο λόγος είναι, όπως καταγράφεται και στα λόγια ενός παλαιού τυπικού του Δόγματος της Τελειοποίησης ότι «είναι αναγκαίο να υπάρχει Σοφία για να συλλάβει, Ισχύς για να στηρίξει και Κάλλος για να κοσμήσει όλα τα μεγαλειώδη και σημαντικά εγχειρήματα».